Mościcki Klub Balonowy

---

Historia

Okres międzywojenny

Pierwsze balony z pasażerami wzbiły się w powietrze w Tarnowie w marcu 1933 roku. 3 maja 1933 roku dyrektor Państwowej Fabryki Związków Azotowych, Eugeniusz Kwiatkowski, wyraził zgodę na powołanie klubu balonowego. Spotkanie założycielskie miało miejsce 29 czerwca 1933 roku. Leszek Krzyszkowski objął stanowisko pierwszego prezesa, a jego zastępcą został Mieczysław Jaworek. Sekretarzem klubu został Marian Łańcucki, a inż. Lech Szorc pełnił funkcję kierownika lotów.

W 1934 roku w Polsce istniały cztery ośrodki balonowe, obok Krakowa, Warszawy i Legionowa, aktywność rozwijał także klub w Mościcach, powiązany z Państwowymi Zakładami Azotowymi. Klub otrzymał od wojska balon o nazwie Warszawa, który po remoncie w Wojskowych Warsztatach Balonowych w Jabłonnie został zarejestrowany pod nazwą Mościce z oznaczeniem SP-ALP. Wsparcie Zakładów Azotowych dla klubu było istotne, ponieważ dostarczały one wodór po kosztach lub nawet bezpłatnie. Również Dyrekcja Państwowych Wytwórni Olejów Mineralnych ,,Polmin” umożliwiała korzystanie z gazu ziemnego.

Klub balonowy miał swoją siedzibę na tzw. małych błoniach, nieopodal lotniska w Mościcach, w rejonie obecnej ulicy Kwiatkowskiego. W październiku 1933 roku porucznik Pomaski zrealizował ponad 400-kilometrowy lot na balonie Kraków z Mościc do miejscowości Chorodziec koło Kowla. W roku 1934 por. Władysław Pomaski pełnił funkcję instruktora w klubie. Pod koniec 1934 roku podpisano umowę z Aeroklubem krakowskim, na mocy której członkowie sekcji balonowej mogli szkolić się na terenie Mościc.

4 grudnia 1934 roku balon Toruń wystartował z Mościc, próbując pobić rekord długości lotu w linii prostej dla balonów o pojemności 2200 m³. W skład załogi weszli kpt. Pomaski oraz inż. Leszek Krzyszkowski. Balon przebył 1470 km, nie ustanawiając nowego rekordu, który pozostał nienaruszony od 1932 roku, gdy ustanowili go amerykańscy zawodnicy T. Settle i Brushell podczas XX Pucharu Gordona Bennetta.

Rok 1935 przyniósł klubowi 30 lotów, głównie szkolnych, w trakcie których pokonano 3455 km, co dało 134 godziny lotów. W 1936 roku na stanie klubu znalazł się balon „Mościce I”, o pojemności 750 m³ i znaku rejestracyjnym SP-AXZ. W roku 1937 klub dysponował już czterema balonami: Mościce, Mościce I, Kraków oraz Mościce II, a jego członkowie zrealizowali 34 loty, pokonując łącznie 4234 km w czasie 211 godzin i 50 minut. Swoje osiągnięcia klub zaprezentował w zawodach o Puchar Gordon-Bennetta w 1938 roku, gdzie prezes Leszek Krzyszkowski i kapitan Antoni Janusz zdobyli II miejsce na balonie Polonia.

12 marca 1938 roku Leszek Krzyszkowski i Leon Szorc wystartowali balonem Sanok do długodystansowego lotu w kierunku południowym. Balon o pojemności 1600 m³, wypożyczony od Klubu Balonowego Guma w Sanoku, wzniósł się w powietrze napełniony specyficzną mieszanką gazów. Po 16 godzinach zatrzymali się w Kaustice, przebywając w linii prostej 705 km. W ciągu roku klub wykonał 31 lotów, gromadząc 234 godziny. Do końca roku liczba pilotów wyniosła 8, a flota klubu redukowała się o jeden balon, który uległ spaleniu.

Gdy w 1939 roku zmieniono statut Aeroklubu Rzeczypospolitej, Mościcki Klub Balonowy stał się jego członkiem, a na ścieżkę zawodową zaszedł inż. M. Jaworek. W maju 1939 roku członkowie klubu brali udział w zawodach w Szwajcarii, zajmując 9 miejsce spośród 14 balonów z 7 państw, pilotując nowo wyremontowany balon Mestwin.

Okres po II wojnie światowej

W marcu 1961 roku przy Zakładach Azotowych powstała sekcja balonowa. 2 lipca odbył się publiczny start dwóch balonów: „Syreny” i „Warszawy”, zorganizowany przez nową sekcję na stadionie Unii Tarnów. Balon „Warszawa” pilotowany był przez Zbigniewa Burzyńskiego oraz Jana Gawęckiego, a wśród pasażerów znalazł się dyrektor Zakładów Azotowych, Stanisław Opałko, Stanisław Szot oraz Franciszek Tomusiak. Balon Syrena pilotował Florian Musiał, a wśród jego pasażerów byli Bogdan Rogalski, Stefania Szot i Kazimierz Bryg. Prezesem sekcji został Kazimierz Nikiel.

W 1962 roku sekcja balonowa Aeroklubu Podkarpackiego przy Zakładach Azotowych zorganizowała start balonu Polonez, który odbył się 3 lipca. Balon wystartował z terenu zakładów, a pilotem był inż. Zbigniew Burzyński, któremu towarzyszyli pracownik zakładów Józef Woźniak oraz Julian Bojanowski z Instytutu Lotnictwa, w locie do Biecza.

Reaktywacja działalności

W 1996 roku Krzysztof Rękas i Paweł Orłowski rozpoczęli proces reaktywacji klubu. 6 maja 2000 roku miała miejsce historyczna podróż balonem podziemnym w kopalni soli w Wieliczce. Klub nie miał ustalonej siedziby, a sprzęt był przechowywany w tarnowskim Ośrodku Sportu i Rekreacji w Mościcach. W styczniu 2021 roku dzięki zgodzie prezydenta Tarnowa, klub wydzierżawił pomieszczenia dawnej remizy strażackiej na 20 lat z 90% bonifikatą. Plany zakładają stworzenie warsztatu, sali szkoleniowej oraz małego muzeum, mimo, że wymaga to zasadniczego remontu i przygotowania odpowiednich warunków do pracy.

Krajowe zawody o puchar płk. Wańkowicza

W dniu 8 maja 1938 roku, Mościcki Klub Balonowy miał zaszczyt zorganizować po raz pierwszy X edycję ogólnopolskich zawodów, wprowadzając wiele nowości w tej dziedzinie. Było to nie tylko premiera dla klubu cywilnego, gdyż poprzednie edycje zorganizowane były przez wojsko, ale również innowacyjnie zastosowane techniki napełniania balonów. Zamiast tradycyjnego „gazu świetlnego”, użyto wodoru lub gazu ziemnego (metanu).

28 maja 1939 roku, Mościcki Klub Balonowy ponownie zorganizował zawody, tym razem XI krajową edycję o puchar płk. Wańkowicza. To wyróżnienie przyznano klubowi w uznaniu wysokiej jakości wcześniejszych zawodów. Na czoło komitetu organizacyjnego stanął dyrektor Zakładów Azotowych, Romuald Wowkonowicz.

Na zawodach zaprezentowało się 14 balonów, z czego 3 były reprezentantami Mościckiego Klubu Balonowego. W skład załóg ramach klubu wchodziły następujące balony: „Mościce I” (załoga: Halina Szorcowa i por. Józef Urbaniak), „Poznań” (załoga: pp. Bronisław Kasprzak i Józef Pelc), a także „Mościce III” (załoga: inż. Leon Szorc). Balon „Mościce III” został jednak warunkowo dopuszczony do startu ze względu na swoją ograniczoną pojemność, wynoszącą zaledwie 450 m³.

Ostatecznie, balon „Mościce III” zakończył rywalizację na ostatniej, dwunastej pozycji, pokonując trasę o długości 10,5 km. Warto zwrócić uwagę, że dwa inne balony zostały zdyskwalifikowane z powodu lądowania poza terytorium Polski. W kategorii miejsc, „Poznań” uplasował się na drugiej pozycji, pokonując 135,1 km, natomiast „Mościce I” zajęło ósme miejsce, przelatując 111,6 km. W ceremonii otwarcia zawodów uczestniczył również wojewoda krakowski, Józef Tymiński.

Samochodowy wyścig za balonem

W dniu 21 maja 1934 roku zorganizowano drugi wyścig samochodowy, który był niezwykłym wydarzeniem. W ramach tego wyścigu przewidziano przyznanie trzech nagród: pierwszą, przechodnią, dla pierwszego uczestnika bez względu na typ pojazdu oraz dwie nagrody stałe dla najlepszego automobilu i motocykla.

Wiosenne miesiące były czasem organizacji pościgu samochodowego za balonem, który miał na celu zdobycie nagrody przechodniej przyznawanej przez klub. Z kolei trzeci samochodowy pościg za balonem odbył się 5 maja 1935 roku. W tej edycji balon „Mościce”, prowadzony przez kapitana Pomaskiego, pełnił rolę „lisa”. Oprócz kapitana w balonie podróżowali także starosta tarnowski, Mieczysław Lissowski, oraz inżynier Karol Huelle. Po raz kolejny zwycięzcą wyścigu został dr Stefan Pawlikowski.

Warto wspomnieć, że balon „Mościce” przewoził pocztę balonową, nadaną wcześniej w urzędzie pocztowym w Borzęcinie. Czwarty wyścig odbył się w 1936 roku i wzięło w nim udział 25 samochodów. Niestety, z powodu nadmiernego obciążenia oraz nadchodzącej burzy, balon musiał wylądować po godzinie lotu. Wyścig zakończył się zwycięstwem inżyniera Tertila, który kierował samochodem marki Praga. Z okazji IV wyścigu, przesyłki nadane na adres poczty Mościce były przewożone balonem i następnie wysyłane z Borzęcina.

Na zakończenie warto dodać, że z całej Polski napłynęło aż 2000 listów, które zostały ostemplowane specjalnymi pieczęciami Mościckiego Klubu Balonowego oraz urzędu pocztowego w Mościcach. Piąty samochodowy pościg za balonem odbył się 9 maja 1937 roku, kontynuując tę ekscytującą tradycję.

Sukcesy i porażki

Historia Mościckiego Klubu Balonowego jest bogata w zarówno sukcesy, jak i porażki, które miały duży wpływ na rozwój sportów balonowych w Polsce.

W latach 1936 i 1937, podczas krajowych zawodów o Puchar Płk. Wańkowicza, balon Mościce I (prowadzony przez inż. L. Szorca i M. Gofrona) wylądował na terenie Wolnego Miasta Gdańska. Niestety, został zdyskwalifikowany, ponieważ zmiana kierunku wiatru uniemożliwiła dotarcie załogi na Hel.

Jednak już 16 czerwca 1938 roku, załoga balonu Mościce, w składzie J. Zygadło i inż. Łańcucki, zdobyła drugie miejsce podczas zawodów zorganizowanych przez Aeroklub Lwowski z okazji Wystawy Lotniczej we Lwowie, co stanowiło znaczący sukces sąsiadujący z ich wcześniejszymi niepowodzeniami.

W latach 1937 i 1938 L. Krzyszkowski bierze udział w zawodach o Puchar Gordona Bennetta, który jest prestiżowym wydarzeniem balonowym. W 1937 roku startował na balonie Polonia II z Antonim Januszem, zdobywając drugą lokatę. Z kolei w 1938 roku, posiadając nowoczesny balon Warszawa II i startując z Marianem Łańcuckim, zajął trzecią pozycję, co potwierdziło rosnącą jakość polskiego lotnictwa balonowego.

Przez długi czas żadna ze załóg nie odnotowywała większych sukcesów na międzynarodowej arenie, aż do roku 2018, kiedy to załoga Matusza Rękasa z Mościckiego Klubu Balonowego oraz Jacek Bogdański zdobyli 62. Puchar Gordona Bennetta. Ta wygrana przypieczętowała im prawo do organizacji zawodów w Polsce w 2020 roku, co stanowiło wielką dumę i iskrą nadziei dla przyszłych pokoleń baloniarzy.

W 2019 roku Mateusz Rękas kontynuował świetną passę, wygrywając 35. Balonowe Mistrzostwa Polski oraz 28. Balonowy Puchar Leszna, co podkreśliło jego umiejętności i determinację w dążeniu do doskonałości.

---

Oceń: Mościcki Klub Balonowy

---