Parafia Świętych Apostołów Piotra i Pawła w Porębie Radlnej

---

Historia

Parafia, która obecnie funkcjonuje w Radlnej, jest bezpośrednią kontynuatorką dawnej parafii utworzonej przed rokiem 1350. Wówczas została ona zaakceptowana jako fundacja rycerska. W jej dziejach pojawia się drewniany kościół, który następnie został zastąpiony przez kolejny, również wykonany z drewna, prawdopodobnie w XV wieku. Ten ostatni funkcjonował aż do 1933 roku, kiedy to oddano do użytku nowy, murowany obiekt, powstały w latach 1904−1905. W pobliżu parafii istniały także szkoła oraz przytułek, zwany szpitalem.

W 1711 roku, ówczesny proboszcz, ks. Paweł Zubrzycki, udzielił Janowi Szynklarowi, właścicielowi kamienicy przy bramie krakowskiej w Tarnowie, pożyczki w wysokości 1600 zł polskich. Zabezpieczeniem pożyczki była wymieniona kamienica. Po śmierci dłużnika, w 1767 roku, proboszcz zapisał kamienicę na rzecz kolonii akademickiej w Tarnowie.

W latach 1776–1787, biskup krakowski powołał do życia wikarię wieczystą przy miejscowym kościele, a majątek parafii został przyłączony do drugiej kanonii kaznodziejskiej przy kolegiacie tarnowskiej. Z kolei, co najmniej od XVIII wieku, w miejscowości Nowodworze znajdowała się drewniana kaplica usytuowana obok dworu, a w XIX wieku otwarto tam ochronkę z kaplicą p.w. św. Józefa.

W latach trzydziestych XX wieku, Małe Seminarium w Tarnowie zakupiło w Porębie gospodarstwo rolne, gdzie zbudowano willę. Jej budowę zakończono w 1938 roku. Gospodarstwo miało służyć jako wsparcie ekonomiczne dla seminarium, a sama willa była przeznaczona dla wypoczynku seminarzystów. Po pewnym czasie nieruchomość została przejęta przez państwo i przekształcona w Państwowe Gospodarstwo Rolne. W latach 1963–1999 w willi rezydowały siostry Służebniczki Dębickie.

W latach 1981–1991 powstały dwie murowane kaplice: jedna w Łękawce, a druga na Świebodzinie. Z kolei w 2004 roku w budynku Domu Pomocy Społecznej w Nowodworzu otwarto kaplicę dedykowaną Matce Teresie z Kalkuty.

Okręg parafialny

W ciągu wieków obszar parafii na przestrzeni lat 1536-1748 obejmował takie miejscowości jak Poręba Radlna, Łękawka, Nowodworze, Radlną oraz Świebodzin. Z roku 1536 pochodzi również wzmianka o Zawadzie oraz Podgrodziu, które z czasem znalazły się w granicach parafii Tarnów.

Na początku roku 2007, 1 stycznia, z terenu parafii wydzielono wieś Świebodzin oraz fragment miejscowości Radlna, co zaowocowało powstaniem nowej parafii rzymskokatolickiej pod wezwaniem św. Maksymiliana Marii Kolbego. W kolejnych latach, 22 lutego 2009, w Łękawce erygowano rektorat, natomiast 28 czerwca 2015 roku utworzono osobną parafię Matki Boskiej Częstochowskiej w Łękawce.

W dzisiejszych czasach obszar parafii obejmuje miejscowości: Porębę Radlną, Nowodworze oraz fragment wsi Radlna.

Kolatorzy

W historii parafii w Porębie Radlnej można wyróżnić różne rodziny, które pełniły funkcję kolatorów, mających znaczący wpływ na rozwój miejsca. Lubomirscy zaczęli swoją działalność od momentu, gdy w 1711 roku Aleksander Dominik Lubomirski przekazał lokalnemu Bractwu św. Aniołów Stróżów „rolę zwaną Nosakowską i Kaczmarzewską”.

Nie mniej istotna była rola rodziny Sanguszków. Hieronim Sanguszko w dniu 9 maja 1776 roku zrezygnował z praw patronackich nad kościołem parafialnym, przekazując je Kapitule Kolegiackiej. W ten sposób dochody z kościoła rozpoczęły wspieranie kanonii kaznodziejskiej Nowego Tarnowa. Od tej pory każdy kanonik drugiej kanonii miał obowiązek pełnienia funkcji plebana w tej parafii. Prawo prezenty oraz patronatu przeszło na Kapitułę Tarnowską, a kanonik miał z kolei zobowiązania mszalne wobec fundatorów. Fundacja tej zmiany została podjęta przez biskupa Sołtyka w latach 1776 i 1780.

Rodzina Eustachy i Konstancja Sanguszkowie postanowili w 1903 roku ufundować nowy, murowany kościół, składając dar jako votum za narodziny swojego jedynego syna.

Na przełomie XVIII i XIX wieku również rodzina Jordanów, właściciele Świebodzina, sprawowali funkcję kolatorów, dbając o stary, drewniany kościół w Porębie Radlnej. Ludwik Jordan (1752-1817) oraz jego żona Ludwika z d.Komarnicka (1770-1830) zostali pochowani w krypcie tego drewnianego kościoła, który z biegiem lat został rozebrany. Na miejscu, gdzie stał obecnie nieistniejący obiekt, pozostała jedynie tablica pamiątkowa.

Proboszczowie

Poniżej przedstawiamy listę proboszczów, którzy przewodzili parafii w Porębie Radlnej na przestrzeni wieków, wraz z informacjami o ich działalności i osiągnięciach.

• ks. Jakub Drozdziecki (1678),
• ks. Józef Niedźwiecki (przed 1743), później pleban w Szynwałdzie oraz kurator w Piotrkowicach, następnie przewodniczył szpitalowi w Tarnowie i był kanonikiem honorowym tarnowskiej kolegiaty,
• ks. Grzegorz Warmski (około 1751),
• ks. Franciszek Kędzierzyński (1771), administrator,
• ks. Maciej Robacki (1758-1764),
• ks. Paweł Zubrzycki (około 1767), fundator tzw. kamienicy Szynklerowskiej w Tarnowie, przeznaczonej dla kolonii akademickiej,
• ks. Józef Ostański (1779-1781), profesor i rektor Akademii Krakowskiej,
• ks. Jan Wiciak (1789–1817),
• ks. Kazimierz Służewski (1817–1825),
• ks. Jan Nepomucen Krobicki (1825–1828),
• ks. Jan Dereniewicz (1828–1833),
• ks. Wincenty Rabatyński (1833–1838), wcześniej wikariusz katedralny w Tarnowie (1829–1833),
• ks. Ludwik Matulewicz (1838–1855), budowniczy lokalnej szkoły, wykupujący miejsce na nowy cmentarz oraz remontujący drewniany kościół; aresztowany podczas rzezi galicyjskiej za posiadanie broni palnej oraz nawoływanie do walki,
• ks. Wawrzyniec Bednarz (1855–1896), twórca obecnego cmentarza,
• ks. Piotr Halak (1896–1903), namówił rodzinę Sanguszków do budowy nowego, murowanego kościoła w Porębie Radlnej,
• ks. Ignacy Poniewski (1903–1916),
• ks. Józef Bardel – administrator, rozstrzelany przez Niemców w 1941 roku na innej placówce,
• ks. Julian Lesiak (1917–1928),
• ks. Walenty Mróz (1929–1949), ułan podczas I wojny światowej; w czasie wojny polsko-bolszewickiej w 1920 roku zmobilizowany i przydzielony do 201 pułku kawalerii, brał udział w Bitwie Warszawskiej, m.in. w krytycznych walkach pod Nieporętem, Ćwiklinem i Baboszewem; jako proboszcz wykorzystując znajomość języka niemieckiego podczas okupacji hitlerowskiej uratował kilka osób; ukrywał w lesie kościelne organy przed wywózką, ocalił dzwony przed zarekwirowaniem przez wojsko oraz schował radioodbiorniki, za posiadanie których groziła kara śmierci dla parafian,
• ks. Stanisław Smoła (1949–1954),
• ks. Marian Krężel (1954–1994), organizator budowy kościołów filialnych w oddalonych wioskach Świebodzin i Łękawka; odnowił zabytkowe organy,
• ks. Kazimierz Dudek (1994–2013), zainicjował renowację otoczenia kościoła parafialnego oraz wymianę części wyposażenia,
• ks. Jerzy Gawle (2013–2024), odpowiadał za modernizację i ocieplenie plebanii, wymienił system ogrzewania i oświetlenie kościoła, rozpoczął prace związane z wycinką na cmentarzu; parafia uzyskała kilka dotacji na remont zabytkowych polichromii na kwotę 200 tys. zł, jak również 77 tys. zł na obsadzenie skarpy wzdłuż drogi wojewódzkiej, poniżej kościoła,
• ks. Bartłomiej Król (od 2024).

Liczba ludności

Na temat populacji w porównaniu z wcześniejszymi latami, prezentowane dane dostarczają bogatego kontekstu historycznego. Analiza liczby ludności w poszczególnych latach ukazuje zmiany, które miały miejsce w regionie. Poniżej znajduje się tabela przedstawiająca dane dotyczące liczby mieszkańców w określonych latach:

Rok	W sumie	Poręba Radlna	Łękawka	Radlna	Nowodworze	Świebodzin	Żydzi
1828	1715	?	?	?	?	?	32
1832	1642	?	?	?	?	?	19
1836	1500	?	?	?	?	?	32
1837	1505	594	?	?	?	?	36
1839	1520	594	?	?	?	?	40
1841	1557	625	?	?	?	?	45
1844	1779	662	?	?	?	?	47
1845	1808	678	?	?	?	?	42
1847	1889	710	?	?	?	?	30
1850	1550	532	?	?	?	?	39
1852	1592	546	?	?	?	?	38
1853	1604	569	440	285	216	126	35
1855	1504	520	423	221	209	131	35
1856	1438	496	400	204	204	134	35
1857	1443	500	401	205	202	135	35
1858	1476	509	412	212	205	138	34
1859	1495	512	420	215	210	138	30
1860	1506	515	425	217	212	137	27
1861	1497	517	420	220	210	130	28
1862	1516	521	421	220	213	141	37
1864	1536	525	430	224	215	142	40
1865	1581	525	458	225	220	153	42
1867	1634	542	460	241	221	160	45
1868	1640	547	465	244	224	160	47
1869	1683	553	481	250	227	172	49
1870	1723	565	491	259	229	179	50
1871	1742	569	495	262	235	181	52
1872	1758	570	502	265	239	182	54
1873	1776	580	504	269	239	184	57
1874	1780	586	508	258	242	186	43
1875	1835	588	548	262	245	192	43
1876	1821	580	545	265	241	190	42
1877	1862	591	552	280	258	181	42
1878	1873	596	558	284	256	179	42
1880	1920	600	588	292	254	180	40
1881	1920	601	593	288	254	180	40
1882	1912	600	598	283	255	176	40
1883	1928	612	609	278	251	176	48
1885	1971	621	634	281	252	181	50
1887	2029	636	654	294	256	189	51
1888	2054	643	668	297	255	191	39
1889	2043	642	665	295	252	189	50
1892	2133	661	641	318	264	199	21
1893	1753	589	552	269	184	159	13
1894	1866	596	599	289	199	183	39
1896	1884	615	602	290	199	178	15
1898	1931	623	626	303	201	178	15
1899	1961	633	635	312	202	179	38
1900	1975	640	637	317	202	179	15
1901	1998	654	638	325	198	183	13
1902	2023	665	647	331	198	182	18
1903	2103	686	663	338	199	214	15
1912	2397	710	701	352	205	229	15
1917	2242	719	710	361	214	238	3
1919	2316	745	730	375	220	246	5
1921	2297	731	721	375	223	247	6
1924	2230	?	?	?	?	?	10
1925	2264	?	?	?	?	?	12
1926	2304	?	?	?	?	?	12
1928	2442	837	736	384	232	253	10
1930	2515	850	760	390	255	260	10
1931	2587	859	789	398	267	274	11
1932	2530	857	762	393	257	259	10
1934	2395	761	768	356	259	251	10
1935	2397	765	769	353	257	253	9
1936	2397	776	772	351	258	250	7
1937	2297	770	670	352	253	249	7
1938	2308	776	679	352	253	248	8
1939	2317	779	685	355	246	252	6

---

Oceń: Parafia Świętych Apostołów Piotra i Pawła w Porębie Radlnej

---