Dom Florencki w Tarnowie

---

Lokalizacja

Obiekt ten znajduje się w doskonałej lokalizacji, u zbiegu ulic Fortecznej oraz Żydowskiej, pod adresem Żydowska nr 20.

Usytuowany jest we wschodniej części tarnowskiej Starówki, tuż przy historycznym murze miejskim, co nadaje mu niepowtarzalny charakter. Dodatkowo, budynek od strony wschodniej zamyka ulicę Żydowską, co jeszcze bardziej podkreśla jego strategiczne położenie.

Historia

Dom znany jako „Florencki” został zbudowany w drugiej połowie XVI wieku. Jego powstanie jest związane z prawdopodobnym połączeniem dwóch wcześniej istniejących obiektów przylegających do muru obronnego. Ten zabytkowy budynek stanowi najstarszą konstrukcję przy ul. Żydowskiej, a jego nazwa najpewniej odnosi się do włoskich rzemieślników, którzy w trakcie jego budowy licznie przebywali w Tarnowie, zajmując się restauracją miasta oraz zamku na Górze św. Marcina.

Informacje na temat pierwszych właścicieli tego obiektu są skąpe. Z historycznych zapisów wynika, że w XVII wieku doszło do przejścia budynku w ręce żydowskie. W 1814 roku jego właścicielem był Majer Taubenschlag. Przed rokiem 1860 jego posiadanie przeszło w ręce Izaaka Kellera, a w 1873 roku nieruchomość stała się własnością Salomona Kellera.

W początkach XIX wieku, po rozbiórce miejskich umocnień, przeprowadzono rozbudowę kamienicy, co pozwoliło na stworzenie drugiego trakt, umiejscowionego w miejscu dawnej fosy. Wykorzystano także fragmenty starego muru miejskiego, który zaczęto wykorzystywać jako ścianę dzielącą wnętrze budynku. Na początku XX wieku, od strony północnej, dobudowano ryzalit z klatką schodową.

W 1912 roku budynek został zakupiony przez małżeństwo Vogelfangów. Kolejne zmiany w strukturze własności miały miejsce w 1929 roku, kiedy to połowa budowli została sprzedana nowym właścicielom: Aronowi Birnsteinowi, Chaji Birnstein oraz Idzie Singer. W latach 1931–1934 część nieruchomości należąca do Idy Singer i Vogelfangów przeszła w ręce Hindy Streim.

Podczas II wojny światowej nieruchomość pozostawała w rękach właścicieli aż do 1942 roku. Po wojnie przekazano ją Miejskiemu Zarządowi Budynków; wiedziano, że budynek był w części zamieszkały. W latach 50. XX wieku stan techniczny budowli uległ znacznemu pogorszeniu, co doprowadziło do gruntownej renowacji w latach 1954–1956 lub 1959–1962. W trakcie remontu m.in. usunięto późniejsze dobudówki, zlikwidowano północną klatkę schodową, a także zmodernizowano wnętrza oraz odtworzono szczegóły architektoniczne, w tym boczne wejście. Dodatkowo w tym okresie wybudowano łuk oporowy, który połączył budynek z sąsiednią kamienicą.

Od 1960 roku, lub według niektórych źródeł od 1962, w obiekcie ma swoją siedzibę Oddział Ziemi Tarnowskiej Polskiego Towarzystwa Turystyczno-Krajoznawczego. Na parterze pierwotnie znajdowała się kawiarnia, a w budynku prowadzono także teatralne przedstawienia, w tym teatrzyk „Florentynka”.

W 1977 roku obiekt został ujęty w rejestrze zabytków nieruchomych województwa tarnowskiego (numer rejestru A-407, z dnia 26 listopada 1977 roku). W 1990 roku tarnowski oddział PTTK wystąpił z prośbą o nabycie praw do budynku na mocy zasiedzenia; prawa te zostały przyznane przez sąd w 1993 roku. W 1997 roku odnowiono elewację budowli, co przywróciło jej dawny blask.

Architektura

Dom Florencki w Tarnowie to znakomity przykład renesansowej architektury, w której najstarsze elementy budowli oddają ducha tej epoki. Wśród wyróżniających cech obiektu znajduje się nadwieszony fragment górny ściany frontowej, który spoczywa na kroksztynach, a także murowana arkada łącząca budynek z sąsiednią kamienicą, przechodzącą nad dawną ulicą podmurną.

Budynek jest piętrowy, posiada poddasze o funkcji użytkowej oraz piwnice, co wskazuje na jego złożoną strukturę. Całość została skonstruowana w planie nieregularnym, a wnętrza rozplanowano w układzie dwutraktowym. Fundamenty są wykonane z cegły i kamienia, zastosowano również zaprawę wapienno-piaskową, co dodatkowo podkreśla trwałość konstrukcji. W strukturze budynku wznosi się mur obronny, który w dolnej partii wybudowany jest z kamienia, a wyżej z cegły. Ściany w piwnicach, zbudowane z cegły, są regularnie naprawiane i uzupełniane, co świadczy o ich konserwacji przez lata.

Posadzki w piwnicach zostały skonstruowane z płyt kamiennych oraz betonowej wylewki, a dostęp do tych pomieszczeń zapewnia tunelowa klatka schodowa, która jest umieszczona w holu budynku frontowego. Klatka ta charakteryzuje się masywnymi, dwubiegowymi schodami, nakrytymi sklepieniem kolebkowym. Piwnice pod oficyną zachodnią usytuowane są na niższej kondygnacji, co dodaje budowli charakteru.

Ściany głównej kamienicy zostały wzniesione z pełnej cegły czerwonej, przy użyciu wapienno-piaskowej zaprawy. Tynki wewnętrzne są wapienne, podczas gdy tynk elewacyjny ma skład cementowo-wapienny. Fasada budynku jest gładko tynkowana, z wyraźnym akcentem w postaci rzędu kamiennych kroksztynów-wsporników, pomiędzy którymi znajdują się małe, półkoliste arkady. Nad arkadami zainstalowana jest ozdobna listwa, a pod okapem dachu umieszczony gzyms podokapowy, co wpływa na estetykę całej bryły. Z kolei ściany pozostałe nie posiadają istotnych detali architektonicznych i tynkowane są w sposób gładki.

Otwory drzwiowe w obiekcie mają prostokątny kształt. Posiadają one stylizowaną stolarkę płycinową. Drzwi jednoskrzydłowe zamontowane są w futrynkach skrzynkowych, a w budowli znajdują się także metalowe drzwi z dekoracyjnymi okuciami. W elewacji frontowej umieszczone są małe, prostokątne okna, które nie mają obramowania; ich stolarka okienna jest dwuskrzydłowa, podwójna i sześciopolowa. Na parterze okna są dodatkowo zabezpieczone ozdobnymi kratami.

Na wschodniej części budynku znajdują się większe, prostokątne okna, które również wpisują się w charakterystykę dwuskrzydłowych, podwójnych i sześciopolowych konstrukcji. W przypadku okien umieszczonych na poddaszu, są one małe i jednoskrzydłowe, natomiast w facjatkach występują okna czteropolowe oraz dwu i trójskrzydłowe, co dodaje uroku całej budowli. Pozostałe okna w budynku mają prostokątny kształt, a ich stolarka jest jednolita, z tą samą stylistyką, co w elewacji frontowej.

Podłogi w obiekcie zbudowane są z płytek lub parkietu. Komunikację między kondygnacjami zapewnia klatka schodowa z dwubiegowymi drewnianymi schodami, które są osadzone na masywnych dźwigarach. Pomieszczenia w górnych kondygnacjach oraz piwnicach charakteryzują się sklepieniami kolebkowymi z lunetami, natomiast na poddaszu stropy są drewniane. Więźba dachowa, która ma konstrukcję krokwiowo-płatwiową, wykonana jest z drewna. Dach posiada różne formy: nad frontem znajduje się dach dwuspadowy, nad północnym skrzydłem trójspadowy, a nad oficyną dach pulpitowy; wszystkie są pokryte dachówką ceramiczną. W zachodniej części umieszczone są facjatki z dwuspadowymi daszkami.

Powierzchnia użytkowa domu wynosi 261 m², a jego kubatura oscyluje wokół 2750 m³. Budynek wyposażony jest w centralne ogrzewanie z miejskiej sieci, a także w instalacje wodno-kanalizacyjne, gazowe oraz elektryczne. Całość usytuowana jest na dwóch działkach siedliskowych, co podkreśla jej wyjątkowość i znaczenie w lokalnej architekturze.

---

Oceń: Dom Florencki w Tarnowie

---