Mauzoleum generała Józefa Bema

Cmentarze

Mauzoleum generała Józefa Bema to imponujący grobowiec, który można znaleźć w Parku Strzeleckim w Tarnowie. Ta wyjątkowa budowla nie tylko upamiętnia zasługi słynnego dowódcy, ale również stanowi znaczący element lokalnej architektury.

Zapraszamy do odkrywania historii związanej z tym miejscem oraz jego wyjątkowej atmosfery, która przyciąga zarówno turystów, jak i mieszkańców.

Historia

Józef Bem zmarł w 1850 roku i został pochowany w Aleppo, w Turcji, na muzułmańskim cmentarzu wojskowym Dżebel el Isam. W 1926 roku powstał „Komitet dla sprowadzenia zwłok gen. J. Bema”, który zyskał wsparcie m.in. prezydenta Polski Ignacego Mościckiego oraz marszałka Józefa Piłsudskiego.

Adolf Szyszko-Bohusz, odpowiedzialny za projekt mauzoleum, zdecydował się na lokalizację w Parku Strzeleckim. W styczniu 1928 roku, podczas obrad Rady Miasta Tarnowa, część radnych zgłosiła sprzeciw wobec tej decyzji. W rezultacie wysłano delegację do autora projektu, w której skład weszli: burmistrz Julian Kryplewski, wiceburmistrz Herman Mütz, radca Józef Jakubowski oraz dyrektor budownictwa miejskiego Witold Gizbert-Studnicki, aby wspólnie uzgodnić nowe miejsce pod budowę mauzoleum.

Ostatecznie podpisano umowę z Szyszko-Bohuszem na realizację budowy na wyspie znajdującej się na stawie. W lutym 1928 roku rozpoczęły się prace budowlane, a najpierw usunięto drzewa rosnące na wyspy oraz przystąpiono do niwelacji terenu. W kwietniu wykonano konstrukcję z żelazobetonu. Co ciekawe, projekt mauzoleum został stworzony przez Szyszko-Bohusza bezpłatnie, co znacznie zmniejszyło całkowity koszt budowy.

Pochówek na cmentarzu katolickim okazał się niemożliwy z powodu konwersji Bema na islam. Prostokątny sarkofag został wzniesiony na sześciu kolumnach w stylu korynckim, otoczony kulami, które nawiązują do specjalizacji Bema w artylerii. Łańcuchy, które łączą kolumny, wykonano z brązu armatniego dzięki wsparciu Ministerstwa Spraw Wewnętrznych. Każdy z 150 ogniw ważył 6 kilogramów. Na dłuższych bokach sarkofagu umieszczono napisy: w języku polskim – Iózef Bem, w węgierskim – Bem Apó, a Magyar szabadságharc legnagyobb hadvezére 1848–1849 (Ojczulek Bem, największy wódz walki wolnościowej Węgier 1848-1849), oraz w języku tureckim – Ferik Murad Pasza, a także ważne daty: 1794 (rok narodzin), 1850 (rok śmierci) oraz 1929 (rok powrotu zwłok do Polski).

W czerwcu 1928 roku, podczas wizyty Szyszko-Bochusza w Tarnowie, podjęto decyzję o doprowadzeniu wody do otaczającego mauzoleum stawu z wodociągu w Krzyżu. Koszt tych prac wyniósł 10 tysięcy złotych. Ukończenie mauzoleum miało miejsce w lipcu 1928 roku, jednak nie były gotowe jeszcze łańcuchy, które były odlewane w Krakowie.

Ekshumacja szczątków z Aleppo miała miejsce 20 czerwca 1929. Zanim trumna dotarła do Tarnowa, wystawiono ją na widok publiczny najpierw w Muzeum Narodowym w Budapeszcie, a następnie na Wawelu w Krakowie. Uroczystości pogrzebowe Józefa Bema w Tarnowie odbyły się 30 czerwca 1929 roku. Kolejnego dnia, po przewiezieniu trumny do budynku Towarzystwa Strzeleckiego, została ona komisyjnie otwarta, a badania antropologiczne przeprowadził profesor UJ Talko-Hryncewicz. Niestety, czaszka była zbyt krucha, by można było sporządzić odlew gipsowy. W dniu 6 lipca, zbudowano specjalne rusztowanie, na którym trumna została podniesiona dźwigami do wierzchołka mauzoleum i złożona w sarkofagu, a następnie boczną ściankę zamurowano.

Przypisy

  1. Rejestr zabytków nieruchomych – województwo małopolskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30.09.2024 r.
  2. KingaK. Kimic KingaK., Ogród Strzelecki w Tarnowie – ogród pamięci z Mauzoleum Generała Bema, „Architektura” (7), 2012 r., s. 155–167.
  3. Str. 258 w: Praca zbiorowa – Andrzej Niedojadło (redaktor naczelny), Encyklopedia Tarnowa, Tarnowskie Towarzystwo Kulturalne, Tarnów, 2010 r.
  4. 85 lat temu w Syrii ekshumowano szczątki gen. Józefa Bema [online], dzieje.pl [dostęp 15.03.2019 r.]
  5. Odznaczenie twórcy mauzoleum gen. Bema, „Słowo Tarnowskie” (20), 20.05.1928 r., s. 2.
  6. Nadzwyczajne posiedzenie Rady m. Tarnowa., „Słowo Tarnowskie” (30), 18.08.1928 r., s. 3.
  7. Węgierski napis na mauzoleum generała Bema., „Słowo Tarnowskie” (21), 26.05.1928 r., s. 2.
  8. Napis turecki na mauzoleum gen. Bema, „Słowo Tarnowskie” (27), czerwiec 1928 r., s. 2.
  9. Złożenie trumny Bema w sarkofagu, „Ilustrowany kurier Codzienny” (183), 08.07.1929 r., s. 12.
  10. Pomiary antropometryczne czaszki jen. Bema, „Ilustrowany Kurier Codzienny” (179), 04.07.1929 r., s. 10.
  11. Czaszka jen. Bema, „Ilustrowany Kurier Codzienny” (181), 06.07.1929 r., s. 3.
  12. J. [Julian]J.[J.] Talko-Hryncewicz J. [Julian]J.[J.], Sprawozdanie z autopsji szczątków generała Bema, „Pamiętnik II-go Zjazdu Polskiego Towarzystwa Anatomiczno-Zoologicznego w Wilnie 24-29.IX.1929”, 1930 r. [dostęp 31.01.2022 r.]
  13. Z Komitetu sprowadzenia zwłok gen. Bema do kraju., „Słowo Tarnowskie” (26), 29.06.1928 r., s. 2.
  14. Budowa mauzoleum gen. Bema, „Słowo Tarnowskie” (16), 15.04.1928 r., s. 2.
  15. Str. 38 w: Kazimierz Bańburski, Przewodnik po Tarnowie, Tarnowskie Regionalne Centrum Koordynacji i Obsługi Turystyki, Tarnów 2000 r.
  16. Str. 73 w: Bartosz Marciniak, Aleksander Strojny, Tarnów. Perła renesansu, Wydawnictwo Bezdroża, Kraków, 2007 r.
  17. a b Z chwili bieżącej. Budowa mauzoleum generała Bema, „Słowo Tarnowskie” (4), 19.02.1928 r., s. 3.
  18. a b Prochy generała Bema spoczną na wiosnę br. w Tarnowie., „Słowo Tarnowskie” (4), 22.01.1928 r., s. 2.
  19. a b Z Rady Miejskiej, „Słowo Tarnowskie” (3), 15.01.1928 r., s. 3.

Oceń: Mauzoleum generała Józefa Bema

★★★★★
Średnia ocena:5 Liczba ocen:16