Willa przy ulicy Gumniskiej 30 w Tarnowie

---

Lokalizacja

Willa usytuowana jest w Gumniskach, które zajmują południowo-wschodnią część Tarnowa. Mieści się przy ulicy Gumniskiej, znanej wcześniej jako Sanguszków, która powstała na przełomie XVIII i XIX wieku. Droga ta łączy wieś Gumniska z sąsiednim miastem, co zwiększa jej znaczenie komunikacyjne.

Na wschód od willi znajduje się wiadukt kolejowy, wybudowany w 1852 roku, który jest częścią linii nr 91. W latach czterdziestych XX wieku budynek zyskiwał na znaczeniu, gdyż miał bliskie sąsiedztwo z południowo-wschodnią granicą miasta. Z racji jego lokalizacji, w roku 1972 w pobliżu wybudowano halę widowiskowo-sportową, która stała się ważnym obiektem dla tej okolicy.

Warto również wspomnieć o pobliskich budynkach, które w przeszłości pełniły funkcje administracyjne nadleśnictwa księcia Sanguszki. Od lat dziewięćdziesiątych XX wieku w tym rejonie mieści się Społeczna Szkoła Podstawowa nr 1, podnosząc walory edukacyjne lokalizacji. W bliskiej odległości, w malowniczym parku, znajduje się pałac Sanguszków w Gumniskach, który również przyciąga uwagę mieszkańców oraz turystów.

Architektura

Budynek, który znajduje się przy ulicy Gumniskiej 30 w Tarnowie, to przykład wspaniałej architektury. Jest murowany i parterowy, a także podpiwniczony, z praktycznym poddaszem użytkowym. Jego forma opiera się na prostokątnym planie, co nadaje mu harmonijny wygląd.

Od wschodniej strony wyróżnia się ośmioboczną wieżą, która dodaje mu niepowtarzalnego charakteru. Z obecnego frontu znajdują się również dwa boczne ryzality, co wprowadza dynamikę w ogólną formę budynku.

W architekturze budynku dominują cechy neogotyku angielskiego, do których zaliczyć można okna oraz otwory wejściowe zakończone ostrymi łukami. Dodatkowo, na ścianach można dostrzec charakterystyczne krenelaże, arkadowe fryzy oraz schodkowe szczyciki, które podkreślają styl neogotycki i jego urok.

Historia

Willa Nalepówka

Przed rozpoczęciem budowy, teren, na którym obecnie stoi willa, należał do Franciszka i Tymoteusza Skrzyńskich. Budynek, który znamy jako willę, został wzniesiony prawdopodobnie w latach 60. XIX wieku na zlecenie braci Franciszka i Tomasza Nalepów, właścicieli okolicznej cegielni. Charakteryzuje się on stylem neogotyckim i jest często przypisywany architektowi Karolowi Polityńskiemu (1841−1887), lub jego naśladowcy Franciszka Marii Lanciego.

Otoczony zielenią, obiekt początkowo posiadał tylko jedno wejście od północnej strony a na wschodzie wyeksponowaną wieżę. Całość była usytuowana w rozległym parku. Zaplecze o powierzchni blisko 20 hektarów obejmowało zabudowania gospodarcze oraz fabryki, rozciągające się aż do przepływającego na północ Wątoku. Po bankructwie cegielni należącej do rodziny Nalepów, dramatycznie zmarły właściciel postanowił odebrać sobie życie, co doprowadziło do wystawienia posiadłości na sprzedaż.

Willa Goldmanówka

W 1873 roku nowym właścicielem willi został Stanisław Żelechowski, który 12 maja 1899 roku odsprzedał ją rodzinie Goldmanów. Ich głównym źródłem dochodów pozostała produkcja ceramiki prowadzona w sąsiadującej fabryce. Cegielnia wówczas dysponowała maszyną parową o mocy 35 KM, a zatrudnienie wynosiło około 30 pracowników. Mimo że budynek wymagał znacznej modernizacji, był miejscem rozwijającym lokalny przemysł.

W 1910 roku, Goldman zatrudniał dziesięciu pracowników w wytwórni pieców kaflowych „Flora”. W trakcie I wojny światowej rodzina wyjechała do Austrii, a willa uległa dewastacji ze strony rosyjskich żołnierzy, którzy przekształcili ją w stajnię. Cegielnię zniszczyły bombardowania, ale fabryka świec przetrwała wojenne zawirowania. Po wojnie, z racji trudności finansowych, niektóre pomieszczenia budynku zostały wynajęte jako mieszkania.

Obiekt przeszedł remont po 1918 roku, a za sprawą spadku zainteresowania produkcją świec, rodzina Goldmanów związała się z firmą Kadłubowski i S-ka, rozwijając produkcję kafli. Swoje istnienie na mapie miejskiej zaznaczyła również pobliska ulica Kaflarska, skąd pozyskiwano surowce do wyrobu ceramiki. Pod koniec lat dwudziestych XX wieku, Goldmanowie wynajęli część willi Hubertowi Poetschkemu i jego rodzinie, a po niemieckiej okupacji obydwa rody zostały zmuszone do opuszczenia posiadłości. Niefortunnie, przed końcem wojny, wiele z nich tragicznie straciło życie w egzekucjach ludności żydowskiej; wyjątkiem była Blanka Goldman, którą uratowała rodzina Poetschków. Jerzy Poetschke, syn młynarza, został później uhonorowany medalem Sprawiedliwy Wśród Narodów Świata.

Po wojnie Blanka Goldman wprowadziła się do willi razem z rodziną Poetschków, ale wkrótce po tym wyjechała na stałe. Z biegiem lat władze miejskie przydzieliły nowe lokatorów do budynku, a po śmierci właścicielki w latach 70. XX wieku nastąpił jego przejęcie przez władze państwowe, co miało miejsce w 1985 roku.

Pałac Ślubów

W latach 1980–2019 budynek pełnił funkcję Urzęd Stanu Cywilnego. Przed rozpoczęciem działalności, obiekt przeszedł trzyletni remont, który zmienił jego zewnętrzną estetykę, a na parterze znajdowała się sala do ceremonii ślubnych, natomiast w górnej części umieszczono biura. Z tego powodu zyskał drugą nazwę – Pałac Ślubów. W 2006 roku obiekt został wpisany do rejestru zabytków, co wzmocniło jego historyczną wartość. W latach 2010–2016 miały miejsce spory prawne dotyczące własności, które zakończyły się przyznaniem praw miejskich budynku. Urząd Stanu Cywilnego opuścił obiekt ze względu na jego zły stan techniczny.

Teraźniejszość

Od 2019 roku ta historyczna willa nie pełni żadnej funkcji użytkowej, przez co znajduje się w coraz gorszym stanie technicznym i popada w ruinę. W 2022 roku miasto Tarnów pozyskało znaczące fundusze z Funduszy Norweskich na remont tego obiektu, który ma zostać przekształcony w Centrum Dialogu Społecznego.

Realizacja tego ważnego projektu rozpoczęła się od stworzenia szczegółowego planu modernizacji oraz przeprowadzenia niezbędnych uzgodnień z konserwatorem zabytków. Łączny budżet przeznaczony na renowację wynosi ponad 2,5 mln zł, co podkreśla jak dużą wagę przywiązuje się do zachowania tego cennego obiektu.

W marcu 2022 roku ogłoszono przetarg na realizację prac remontowych, który niestety został unieważniony 20 kwietnia 2022 roku, ponieważ najniższa oferta wyniosła 3,7 mln zł, co przekraczało założony budżet. Wydarzenia te uwypuklają trudności w pozyskiwaniu wykonawców na tego typu zadania, zwłaszcza w obliczu rosnących kosztów materiałów budowlanych i pracy specjalistów.

---

Oceń: Willa przy ulicy Gumniskiej 30 w Tarnowie

---