Kasper Cichocki

---

Życiorys

Kasper Cichocki był synem Stanisława, znanego mieszczanina tarnowskiego. W roku akademickim 1561/1562 zarejestrował się jako student na Akademii Krakowskiej, korzystając przez dwa lata z funduszu stypendialnego, który ufundował ks. Marcin Łyczka, prepozyt kolegiaty tarnowskiej. W latach 1567-1569, działając jako mentor kasztelanica Jana Herburta, kontynuował naukę na uniwersytecie w Lipsku.

Po powrocie do kraju, w 1570 roku uzyskał stopień bakałarza nauk wyzwolonych i rozpoczął wykłady z dzieł Cycerona. W 1574 roku, jako preceptor grupy studentów uniwersytetu, udał się do Ingolstadt. Po powrocie przyjął ofertę pracy na dworze prymasa Jakuba Uchańskiego. W latach 1578–1584 był pisarzem w kancelarii podskarbiego koronnego Jacka Młodziejowskiego, biorąc udział w trzech wyprawach wojskowych przeciw Moskwie.

Po zakończeniu ostatniej wyprawy Cichocki wznowił przerwane wcześniej studia. Po krótkim czasie spędzonym na Akademii Wileńskiej, w grudniu 1584 roku trafił do kolegium Sapienzy w Rzymie, gdzie uczestniczył w wykładach prowadzących przez R. Bellarmina. Niestety, z powodu złego stanu zdrowia oraz trudności finansowych, w styczniu 1587 roku musiał wrócić do Polski. Tam przyjął święcenia kapłańskie i osiedlił się w Sandomierzu.

W marcu 1595 roku Cichocki otrzymał kanonię kolegiaty sandomierskiej, a wkrótce potem dołączył do tego stanowiska trzy probostwa: w Górach, przy Św. Piotrze w Sandomierzu oraz w Samborzu, a także kanonię wileńską. Jako zapalony zwolennik jezuitów przyczynił się do powstania ich kolegium w Sandomierzu.

W swej pracy Alloquiorum Osiecensium sive variorum familiarum sermonum libri V, dedykowanej opatowi Hieronimowi Ossolińskiemu, Cichocki naraził się królowi angielskiemu Jakubowi I, oskarżając władców Anglii o liczne zbrodnie. Publikacja ta wywołała skandal, który spotkał się z ostrą reak­cją ze strony dworu angielskiego. W końcu lipca 1615 roku Jakub I wysłał posła Johna Dickensona do Zygmunta III, z żądaniem zadośćuczynienia za obraźliwe zwroty skierowane w stronę angielskiego monarchy. Kanclerz Feliks Kryski, umiejętnie stawiając sprawę, bronił Cichockiego. Niestety, w tym okresie zmarł (1616).

Dzieła

W dorobku Kaspra Cichockiego znajduje się szereg istotnych dzieł, które miały znaczący wpływ na myśl ówczesnej epoki. Wśród nich wyróżniają się między innymi:

• Anatomia consilii editi de stabilienda pace Regni Poloniae Iesuitis pulsis, opublikowane w Krakowie w 1611 roku przez drukarnię A. Piotrkowczyka. To dzieło, znane także z polskiego przekładu, którego tytuł brzmi Rozbiór rady danej do ustalenia pokoju Polski wypędziwszy jezuitów, stanowi odpowiedź na paszkwil antyjezuicki pt. Consilium de recuperanda pace, który został wydany po raz drugi w 1609 roku,
• Alloquiorum Osiecensium sive variorum familiarum sermonum libri V, powstałe w 1611 roku, a następnie uzupełnione w 1614, z wydaniem w Krakowie w 1615 roku przez drukarnię B. Skalskiego. To dzieło jest niewyczerpaną kopalnią wiedzy na temat cofania się reformacji wśród szlachty.

Każde z tych dzieł odzwierciedla poglądy oraz realia społeczne tamtych czasów, przyczyniając się do zrozumienia ówczesnych napięć i debat intelektualnych.

Listy i materiały

– W korespondencji z P. Gorczyna (Gorczyńskim) z lat 1572-1574, wymieniane są też listy do J. Młodeckiego w Rzymie, datowane na 17 marca oraz 3 października 1585 roku, a także 18 kwietnia oraz 16 i 20 października 1586 roku; dokumenty te zostały opublikowane przez T. Wierzbowskiego w tomie Materiały do dziejów piśmiennictwa polskiego, t. 1, Warszawa 1900.

– List z Wilna z dnia 14 lipca 1588 roku, również wydany przez T. Wierzbowskiego w tym samym zbiorze, dokumentuje ważne wydarzenia literackie.

– W materiałach z badania dotyczącego sporów o dzieło Alloquiorum Osiecensium sive variorum familiarum sermonum libri V, znajdują się mowę J. Dickensona z 20 października 1615 oraz odpowiedź kanclerza F. Kryskiego z tego samego roku.

Literatura uzupełniająca

Henryk Barycz podjął się zadania opisu życia i twórczości Kaspra Cichockiego w swojej pracy zawartej w Polskim Słowniku Biograficznym. W tomie 4, który koncentruje się na życiu takich postaci jak Jerzy Chwalczewski i Ignacy Dąbrowski, autor prezentuje szczegóły dotyczące Cichockiego. Publikacja ta została wydana w 1938 roku przez Polską Akademię Umiejętności, a następnie w 1989 roku ukazał się reprint dzięki Zakładowi Narodowemu im. Ossolińskich, narzucającym silny akcent na zachowanie dziedzictwa kulturowego i literackiego w Polsce. Obie te instytucje odegrały kluczową rolę w kultywowaniu wiedzy o polskich twórcach, w tym o Kaspra Cichockim, prezentując go na stronie 21–22. Wydanie z 1989 roku posiada numer ISBN 83-04-03291-0.

---

Oceń: Kasper Cichocki

---