Góra Świętego Marcina

Jej nazwa, którą miejscowi skarżą się jako Marcinka, wywodzi się od zabytkowego kościoła św. Marcina w obecnej wsi Zawada. Ten kościół to najstarsza świątynia parafialna w Tarnowie oraz w jego sąsiedztwie. Góra Świętego Marcina, leżąca w zlewni rzeki Białej, ma swoje północne stoki w granicach Tarnowa, a jej szczyt oraz łagodny stok południowy zajmują zabudowania Zawady. W pobliżu szczytu, tuż obok kościoła, znajduje się nadajnik, będący własnością operatora EmiTel.

Stok północny wzgórza pokryty jest lasem wyżynnym, w którym dominują gatunki takie jak dęby, buki i jesiony (buczyna karpacka). Spotkać można tam także bluszcz pospolity, a z fauny występują różne gatunki dzięciołów, borsuki, sarny oraz lisy. Trzeba dodać, że do 1944 roku las był własnością książąt Sanguszków, po czym przeszedł w posiadanie Lasów Państwowych, a następnie w 1963 roku został skomunalizowany. Obecnie jest jednym z miejskich parków, które stanowi wartościowe zaplecze rekreacyjne dla mieszkańców Tarnowa. W obrębie lasu stworzono sieć ścieżek zarówno pieszych, jak i rowerowych. Ponadto znajduje się tam plac zabaw dla dzieci, a nieopodal – basen kąpielowy.

W wyniku przeprowadzanych badań archeologicznych na zachód od szczytu Góry Świętego Marcina, które odbywały się w latach 1939, 1963–1969 oraz 1978–1986, odkryto pozostałości gotyckiego zamku. Zamek ten, wzniesiony w I połowie XIV wieku przez Spytka z Melsztyna, zbudowany został na nieregularnym, owalnym planie z basztą od strony zachodniej. Był podzielony na dwie części: rezydencjalną oraz gospodarczą, które separował wykuty w skale rów, nad którym wznosił się most zwodzony. Znajdowała się tam również kaplica pod wezwaniem Nawiedzenia NMP, poświęcona w 1331 roku. Niestety, w czasie najazdu węgierskiego w 1441 roku zamek został zdobyty i zniszczony.

Rekonstruował go kasztelan krakowski Jan Amor Tarnowski (junior) w połowie XV wieku. W I połowie XVI wieku, hetman wielki koronny Jan Tarnowski dokonał renesansowej przebudowy tej rodowej rezydencji. Pod koniec XVI wieku zamek przechodził przez ręce szeregu rodów, w tym Ostrogskich, Zasławskich, Zamoyskich, a ostatecznie Sanguszków. Niestety, od XVII wieku zaczęto jego systematyczną rozbiórkę.

Również w latach 80. XX wieku na terenie wzgórza odkryto pozostałości wczesnośredniowiecznego grodziska, datowanego na okres X–XI wieku, co świadczy o bogatej historii tego miejsca.