Ratusz w Tarnowie

---

Historia

Ratusz w Tarnowie ma bogatą historię sięgającą początków jego istnienia, a pierwsze wzmianki dotyczące ratusza (praetorium) pojawiają się w dokumentach z 1448 i 1463 roku. Miejscowość ta została założona w 1330 roku, a pierwotna budowla mogła być wykonana z drewna lub mieszać materiały drewniane i murowane. Tragiczny los spotkał ten obiekt w wyniku pożaru w 1494 roku, kiedy zniszczenia dotknęły całą zabudowę miejską. Następnie na rynku, w miejscu zniszczonego ratusza, wzniesiono prawdopodobnie dwie murowane budowle jednokondygnacyjne, które stanęły obok siebie.

Jedna z nich przetrwała i obecnie mieści szatnię oraz biuro, a jej wcześniejsza funkcja mogła obejmować siedzibę sądu wójtowsko-ławniczego. Druga budowla, z którą sąsiadował właściwy ratusz, posiadała charakterystyczną kwadratową wieżę zegarową. Między tymi obiektami znajdował się głęboki na 3 metry „dół złoczyńców”, który spełniał rolę miejskiego więzienia. Obecnie dołek ten jest przeszklony i widoczny z płyty rynku od północnej strony.

W okolicy ratusza istniała również szubienica, która funkcjonowała aż do 1782 roku. W pierwszej ćwierci XVI wieku zrealizowano kluczową przebudowę, łącząc odrębne do tej pory budowle oraz dodając nowe piętro. Część tej przebudowy przetrwała do dzisiaj, a wyróżniającym jej elementem jest ceglany ostrołuk nadproża, który zamykał wejście do dawnego ratusza. Istotne były również zapiski z 1526 roku wspominające o wieży zegarowej.

Rok 1558 przyniósł istotną zmianę, gdy hetman Jan Amor Tarnowski zalecił, aby straż prowadziła obserwacje z wieży ratuszowej, aby w razie pożaru alarmować mieszkańców. W wyniku tego rozpoczęto największą rozbudowę obiektu, dzięki której obecny ratusz zyskał swój wyjątkowy wygląd. W zachodniej części dobudowano podpiwniczenie. Prosta, kubiczna bryła została zwieńczona wysoką ceglaną attyką, która osłoniła dach pogrążony. Ta attyka jest porównywana do attyki krakowskich sukiennic z 1559 roku.

Attyka tarnowskiego ratusza wyróżnia się dzisiaj kolorem cegły, który kontrastuje z otynkowanymi ścianami budynku. Ozdobiono ją 28 blendami, gdzie umieszczono portrety rodów pieczętujących się herbem Leliwa, przedstawiających między innymi Spycimira, który był założycielem Tarnowa, oraz jego potomków, w tym Melsztyńskich i Tarnowskich. Ostatecznie przedstawiono tam Stanisława Spytka Tarnowskiego, zmarłego w 1568 roku. W zwieńczeniu tej attyki umieszczono 14 maszkaronów, przypominających terytorialnych włodarzy Tarnowa. Ich styl, wykonanych z piaskowca, jest podobny do maszkaronów znajdujących się w krakowskich Sukiennicach, stworzonych przez Santi Gucci.

W południowo-wschodnim narożniku budowli umieszczono ryzalit, w którym znajduje się klatka schodowa prowadząca na górę. Wejście do budynku zdobi dekoracyjny, zewnętrzny portal z kamienia pińczowskiego, zawierający herb Leliwa oraz inskrypcje, w tym litery TCVC, oznaczające 'Tarnoviae civitatis vera clenodium’ czyli „Tarnowskiego miasta prawdziwy klejnot”. Na tarczy herbowej znalazło się także życzenie 'Dominus custodiat introitum et exitum tuum’, co oznacza 'Pan niech strzeże wejścia i wyjścia twego’ (Ps 121,8).

W XX wieku ratusz przeszedł kolejne zmiany. W 1918 roku burmistrz Tadeusz Tertil ogłosił, że Tarnów stał się częścią niepodległej Polski. W latach 1925-1929 dokonywano kolejnych renowacji, a w 1931 roku zorganizowano wystawę Muzeów Diecezjalnego i Miasta Tarnowa. W 1945 roku ratusz stał się częścią nowo utworzonego Muzeum Ziemi Tarnowskiej, które gromadziło cenne zbiory dzieł sztuki oraz archiwalia.

Największe zmiany miały miejsce po renowacji w latach 60. XX wieku oraz w XXI wieku, gdzie przeprowadzono gruntowne prace umożliwiające wprowadzenie nowoczesnych rozwiązań. Na przykład w ratuszu umieszczono pałac Sanguszków w Gumniskach i stworzono wiele wystaw edukacyjnych. W 2006 roku otwarto „kapsułę czasu”, a do obiegu weszła moneta dwuzłotowa przedstawiająca tarnowski ratusz. Po końcowych renowacjach, świeżo odrestaurowany ratusz został otwarty 15 listopada 2010 roku, co pozwoliło na dalsze rozwijanie jego funkcji jako symbolu Tarnowa oraz przestrzeni kulturalnej miasta.

---

Oceń: Ratusz w Tarnowie

---