Franciszek Zachara

---

Życiorys

Franciszek Zachara przyszedł na świat w Tarnowie, w rodzinie, której korzenie sięgają Ludwiga i Marii z domu Kapłańska. Ukończywszy Państwowe Gimnazjum w Warszawie, kontynuował edukację muzyczną w Saratowie w Rosji, gdzie w 1919 roku uzyskał dyplom tamtejszego Konserwatorium. W kolejnych latach, od 1919 do 1921 roku, studiował grę na fortepianie pod okiem prof. Alexandra Dubassoffa w Petersburgu.

W okresie od 1922 do 1928 roku pełnił rolę profesora fortepianu w Śląskim Konserwatorium w Katowicach, angażując się jednocześnie w obfitą działalność koncertową, która obejmowała Polskę, Niemcy, Austrię, Francję oraz Stany Zjednoczone. Franciszek Zachara zadebiutował w USA 18 listopada 1928 roku, występując w Town Hall w Nowym Jorku. Jego recital, który zawierał utwory takich kompozytorów jak J.S. Bach, Beethoven, Chopin, Mozart, Scarlatti-Tausig, Skriabin, Debussy, Liszt oraz jego własna „Humoreska”, spotkał się z entuzjastycznym przyjęciem zarówno ze strony publiczności, jak i krytyków. Prasa amerykańska, w tym The New York Times, The New York Sun i The New York Herald-Tribune, zwróciła uwagę na jego talent, co zaowocowało długim tourne po całych Stanach Zjednoczonych.

W tym samym okresie Zachara objął posadę profesora fortepianu na Uniwersytecie w Brenau (w latach 30. i 40. znanym jako Brenau College), gdzie prowadził swoją działalność edukacyjną, kompozytorską oraz koncertową aż do 1946 roku. W tym czasie zawarł związek małżeński z Patty Haralson i w 1947 roku osiedlił się w Nowym Jorku. Warto również wspomnieć o jego pasji do strzelectwa sportowego, w którym zdobył wiele medali.

Od 1948 roku Franciszek Zachara mieszkał na Florydzie, gdzie kontynuował swoją karierę muzyczną, komponując oraz występując. Prowadził także zajęcia z fortepianu na Uniwersytecie Florydy (Florida State University). W tym czasie nawiązał przyjaźń z pianistą i kompozytorem Ernstem von Dohnányim, który również był profesorem na tym uniwersytecie. W dniu 25 lutego 1952 roku odbyła się amerykańska premiera koncertu fortepianowego E-dur op. 30, w którym Zachara wystąpił jako solista, a orkiestrę prowadził Ernő Dohnányi.

Franciszek Zachara komponował, koncertował i uczył na Uniwersytecie Florydy do 21 stycznia 1966 roku. W tym dniu, po zawale serca, został przewieziony do szpitala w Tallahassee, gdzie zmarł 2 lutego 1966 roku. W trakcie swojego życia był członkiem wielu organizacji, w tym The Florida Composers League, The Florida State Music Teachers Association, Kiwanis Club, Manhattan Chess Club, National Rifle Association oraz Tallahassee Rifle and Pistol Club, gdzie pełnił funkcję prezesa.

Zachara utrzymywał bliski kontakt z rodziną w Polsce, zwłaszcza z bratem Władysławem, który również był muzykiem. W czasach żelaznej kurtyny, w latach 50. i 60., pomimo ograniczeń w podróżowaniu, bracia przesyłali sobie swoje kompozycje pocztą. Dzięki temu Franciszek zdołał nagrać na płycie winylowej utwory swojego brata, w tym „Ballade Espagniole”. Aktualnie nagrania oraz LP z jego wykonaniami znajdują się w kolekcji wnuczka, pianisty i kompozytora Zbigniewa Slaby.

W dorobku Franciszka Zachary znajduje się ponad 150 utworów, w tym utwory fortepianowe, organowe, koncert fortepianowy oraz kompozycje solo, orkiestrowe i kameralne. Obecnie jego prace są przechowywane w Bibliotece Uniwersyteckiej na Florydzie (Warren D. Allen Music Library), gdzie trwają działania związane z prawem publikacji. Wiele z jego utworów to dzieła oryginalne lub ich kopie sporządzone przez samego kompozytora, chociaż niestety spora część zaginęła lub zachowała się w fragmentach.

Twórczość Zachary przenika duch polskiego romantyzmu, szczególnie nawiązując do Fryderyka Chopina. Był powszechnie uznawany za wybitnego interpretatora muzyki tego kompozytora. Cała jego twórczość opiera się na dwóch głównych inspiracjach: Bacha i Chopina, ale w nowoczesnej formie, dostosowanej do XX wieku. Można to zaobserwować w jego transkrypcjach, jak Etiuda op. 25 nr 9, Walc op. 64 nr 1 Fryderyka Chopina oraz w utworach Liszta, Straussa i w cyklu 24 Preludiów i Fug, zatytułowanych „New Well-Tempered Clavicord”, do którego dołączono dzieło oparte na tematy Ernő Dohnányiego.

Franciszek Zachara tworzył różnorodne formy muzyczne, w tym preludia, fugue, walce i etiudy, które często występowały w zbiorach licznych utworów. Posiadał przynajmniej trzy sonaty fortepianowe, ale przetrwały jedynie fragmenty op. 75, 80 i 81. Jego „Sonata na klarnet i fortepian” op. 72 nr 1 została wydana przez Leblanc Publications w 1964 roku. Utwory Zachary były publikowane przez wiele wydawnictw, takich jak Gamble Music Co., Theodore Presser Co., Leblanc Publications Inc., Szkola Remick, G. Schirmer, Shattinger Piano & Music Co. oraz Southern Music Co. Nagrania jego utworów na LP, obejmujące twórczość Liszta, Chopina i Straussa-Zachary, zostały zrealizowane przez Transphono/Ohio Recording Service.

Opracowany przez kompozytora system numeracji dla jego kompozycji był stosowany aż do lat 50. XX wieku. Obecnie trwają prace katalogujące wszystkie dzieła Franciszka Zachary.

Kompozycje

Utwory fortepianowe

Franciszek Zachara stworzył wiele różnorodnych kompozycji fortepianowych, które wyróżniają się bogactwem form i melodii. Jego zasłużone miejsce w muzyce klasycznej zawdzięczamy utworom takim jak:

• New Well-Tempered Clavicord for the Piano (25 utworów – preludia i fugi),
• Six Piano Pieces for Left Hand Alone (op. 43),
• Three Organ Chorales Piano Transcription (op. 44),
• Twelve Master Etudes in Minor Keys (op. 29),
• Twelve Master Preludes (op. 19),
• Twelve Waltzes for Piano (op. 52),
• Twenty-Four Etudes in All Keys,
• Two Mazurkas (2 mazurki),
• Americana for Piano Solo,
• Barcarolle (op. 9),
• Berceuse for Piano Solo,
• Boogie Woogie Etude,
• Burlesque,
• Capriccio in E-flat Major (op. 39),
• Capriccio in F-sharp Major (op. 5),
• Dutch Dance,
• Gavotte in B Minor,
• Gavotte in D Major,
• Grand Valse Chromatique,
• Indian Sacrifice,
• Menuet in A Minor,
• Menuet in Classic Style,
• The Music Box,
• The Music Box: Cracoviene Polish National Dance (Krakowiak),
• Poeme (op. 12),
• Rondo for Piano Solo,
• Sans Souci,
• Scherzo in E Minor (op. 29),
• Second Rhapsody by Liszt,
• Slavic Dance (Taniec Słowiański),
• The Star Spangled Banner (aranżacja),
• Suite in Classic Style (op. 7),
• Twelve Variations on the Theme “America”,
• Waltz in G Major [No. 1],
• Americana for Two Pianos or Four Hands,
• March for Two Pianos (op. 1),
• Perpetual Motion (na 2 fortepiany lub duet),
• Piano Concerto in E Major (op. 30, wersja na dwa fortepiany),
• Twenty-Four Variations on the Theme “Happy Birthday” (duet fortepianowy).

Utwory kameralne

W dziedzinie muzyki kameralnej, Franciszek Zachara również pozostawił po sobie znaczący dorobek. Jego twórczość obejmuje szereg kompozycji, które są doskonałymi przykładami jego talentu i umiejętności. Oto niektóre z nich:

• Double Concerto for Two Clarinets and Strings,
• Fantasia for Trumpet and Piano (op. 32),
• Five Fugues for Woodwind Trio,
• Fugue in Six Voices (flute, oboe, 2 clarinets, 2 bassoons),
• Grande Suite in Blue for Clarinet and Piano,
• Help me oh Lord (Głos solowy z fortepianem),
• Humoresque (na klarnet i fortepian),
• Meditation (na wiolonczelę i fortepian),
• Pastorale and Fugue for Woodwind Trio,
• Polonaise Brilliante for Flute Alone,
• Rondo Brillante for Strings,
• Rondo Brillante for Woodwind Trio and Strings or Piano,
• Serenade for Violin and Piano,
• Six Pieces for Cello and Piano,
• Sonata Expaniole for Woodwind Trio,
• Sonata for Bassoon and Piano (op. 46),
• Sonata for Cello and Piano op. 13, 40, 73 (różne wersje),
• Sonata for Clarinet and Piano op. 72 nr 1,
• Sonata for Clarinet and Piano op. 72 nr 2,
• Sonata for Horn and Piano,
• Sonata for Oboe and Piano (op. 55),
• Sonata for Oboe and Piano (op. 77),
• Sonata for Trombone and Piano (op. 18),
• Sonata for Trumpet and Piano (op. 22 oraz op. 42),
• Sonata for Violin and Piano (op. 71),
• String Quartet in D Major,
• String Quartet in G Major (op. 31 oraz 38),
• Ten Master Pieces for Discriminating Woodwind Performers (Duet i Trio na klarnet i fortepian),
• Three Organ Chorales,
• Toccata for Two Clarinets and Piano,
• Triple Concerto for Oboe, Clarinet, Bassoon and Strings,
• Two Organ Chorales for Woodwind Trio,
• Valse Sentimentale (Wiolonczela i fortepian),
• Valse Triste (Klarnet i fortepian),
• Variations and Fugue for Oboe, Clarinet and Bassoon,
• Variations on a Nursery Rhyme for Woodwind Trio.

Utwory symfoniczne

W sferze muzyki symfonicznej, prace Zachary także zasługują na szczególne uznanie. Jego wkład w tę dziedzinę prezentuje się następująco:

• Concerto Grosso No. 1 (Waltornia solo),
• Concerto Grosso No. 2 (Trąbka solo),
• Concerto Grosso No. 3 (Wiolonczela Solo),
• Concerto Grosso No. 4 (Skrzypce Solo),
• Concerto Grosso No. 5 (Obój Solo),
• Concerto Grosso No. 6 (Puzon Solo),
• Grande Suite in Blue for Clarinet Solo and Symphonic Band,
• March Carnaval -symphonic band,
• March No. 1 -symphonic band,
• March No. 2 -symphonic band,
• March No. 3 -symphonic band,
• March No. 4 -symphonic band,
• Mediation for Symphonic Band,
• Piano Concerto in E Major (op. 30),
• Rhapsody for Trumpet and Symphonic Band,
• Romanza Espaniole-symphonic band,
• Rondo Brillante for Solo Clarinet and Symphonic Band,
• Symphonic Waltz No. 2 (na orkiestrę),
• Symphony No. 1 (op. 60),
• Twelve Variations on the Theme “Happy Birthday” for Piano and Orchestra,
• Twenty-Four Variations on the Theme “Happy Birthday” for Piano and Orchestra,
• Valse Sentimentale for Symphonic Band,
• Valse Symphonique -symphonic band.

---

Oceń: Franciszek Zachara

---