Zofia Czajkowska

---

Życiorys

Zofia Czajkowska pełniła rolę nauczycielki muzyki w tarnowskiej szkole handlowej, zanim w 1940 roku została zatrzymana jako więźniarka polityczna. Po dwóch latach spędzonych w areszcie w Tarnowie, z pierwszym transportem trafiła do obozu koncentracyjnego w Auschwitz-Birkenau, gdzie otrzymała numer 6873. Jej pobyt w obozie trwał od 27 kwietnia 1942 roku aż do stycznia 1945 roku. Następnie, przez kilka kolejnych tygodni, była przetrzymywana w obozie Ravensbrück, gdzie przebywała w towarzystwie innych członkiń orkiestry, m.in. z Esther Bejarano. Zofia doczekała się wyzwolenia przez Armię Czerwoną, będąc wtedy w obozie Neustadt-Glewe.

Kobieca orkiestra w Auschwitz

Po oficjalnym powstaniu kobiecej orkiestry w Auschwitz, której pełna nazwa brzmiała Mädchenorchesters von Auschwitz, w kwietniu 1943 roku Zofia Czajkowska objęła stanowisko dyrygentki oraz kapo orkiestry, pełniąc tę funkcję do sierpnia 1943 roku. Istnieje przypuszczenie, że tę funkcję przydzieliła jej Maria Mandl, pomysłodawczyni powstania orkiestry. Niektórzy sugerują, że Czajkowska mogła zadeklarować się jako krewniaczka Piotra Czajkowskiego, aby wzmocnić swoją pozycję. W pierwszej fazie powołania zespołu, Zofia wybrała do współpracy takie muzyczki jak Stefanię Baruch, która grała na gitarze i mandolinie oraz Danutę Kollakową (znaną również jako Jadwiga), która zajmowała się perkusją i cymbałami, a później fortepianem. Wkrótce do grupy dołączyła Maria Moś, mandolinistka i kopistka nut.

W czerwcu 1943 roku, gdy orkiestra zaczęła oficjalne występy, liczba jej członkiń wynosiła już 20. Zofia Czajkowska zorganizowała instrumenty, wykorzystując część ze skonfiskowanego majątku więźniów oraz z męskiej orkiestry obozowej. Jako kapo, była pod kontrolą SS, co wpłynęło na jej metody zarządzania, które obejmowały szorstkość i przemoc dla skłonienia muzyczek do lepszego grania. Mimo surowych metod, Czajkowska zabiegała również o to, by do orkiestry przyjmowane były także kobiety, które nie miały doświadczenia muzycznego.

W opinii Susan Eischeid, autorki publikacji dotyczącej orkiestry żeńskiej w Auschwitz, Czajkowska była postrzegana przez wielu jako „średni muzyk”, co mogło utrudniać rozwój orkiestry. Podobnie jak inne kobiety w tej formacji, Zofia była więźniarką, a jej obecność w orkiestrze przyczyniła się do uniknięcia śmierci. W lipcu 1943 roku do obozu trafiła Alma Rosé, utalentowana muzyczka i siostrzenica Gustava Mahlera, która przejęła kierownictwo nad orkiestrą. Czajkowska, służąc jako blokowa, wspierała zespół, grając na fortepianie oraz skrzypcach aż do października 1944 roku.

---

Oceń: Zofia Czajkowska

---