Michał Brandstätter

---

Życiorys

Jego ojciec Mordechaj Dawid (1844–1928) był uznawanym pisarzem hebrajskim, co znacząco wpłynęło na dalszy rozwój twórczości Michała. Warto również wspomnieć o bliskim krewnym – Romanie (1906–1987), który był zarówno dramatopisarzem, jak i poetą, co sugeruje artystyczne korzenie rodziny Brandstätterów.

Po ukończeniu gimnazjum w Tarnowie, Michał Brandstätter kontynuował swoją edukację na uniwersytecie we Lwowie, a następnie w Berlinie oraz Wiedniu. Na ostatnim z wymienionych uczelni uzyskał tytuł doktora filozofii, co świadczy o jego głębokim zaangażowaniu w naukę oraz poszukiwaniu wiedzy.

Praca pedagogiczna

Jeszcze przed przystąpieniem do egzaminu pedagogicznego w 1905 roku, Michał Brandstätter rozpoczął swoją karierę nauczycielską w VI Gimnazjum w Lwowie, gdzie uczył łaciny oraz greki. Potem jego zakres nauczania poszerzył się o niemiecki i polski. Po krótki okresie spędzonym w Żółkwi, powrócił do Lwowa, gdzie kontynuował swoją pedagogiczną misję. Czas I wojny światowej spędził w Pradze, a po powrocie skoncentrował się na pracy w I Państwowym Gimnazjum im. M. Kopernika w Łodzi.

W latach 1919–1921 Michał Brandstätter odegrał kluczową rolę jako współorganizator dwóch męskich gimnazjów żydowskich w Łodzi, które powstały pod auspicjami Towarzystwa Żydowskich Szkół Średnich, znajdującymi się przy ul. Magistrackiej (obecnie ul. Aleksandra Kamińskiego). Początkowo nie zrezygnował z pracy w gimnazjum państwowym, jednak w wyniku zarządzenia władz szkolnych, które wymusiły na nauczycielach wybór między pracą w instytucjach publicznych i prywatnych, został zmuszony do uzyskania urlopu. W 1922 roku, na prośbę Markusa Braudego, objął stanowisko nauczyciela w II Gimnazjum Męskim Towarzystwa Żydowskich Szkół Średnich oraz w Gimnazjum Żeńskim tegoż Towarzystwa, z pierwszym znajdującym się przy ul. Grzegorza Piramowicza. Po zgonie dyrektora Zygmunta Bromberga–Bytkowskiego w 1923 roku, przejął jego obowiązki, piastując tę funkcję aż do 1934 roku, kiedy to zastąpił go dr Zygmunt Ellenberg.

Brandstaetter ogólnie cieszył się reputacją zdolnego nauczyciela oraz kompetentnego administratora. W 1928 roku zainicjował oraz osobiście redagował czasopismo dla rodziców uczennic, zatytułowane „Ogniwa”, które początkowo było miesięcznikiem, a później na dwa miesiące (z przerwą między 1933 a 1934 rokiem). W czerwcu 1939 roku opublikowano specjalny zeszyt, który zadedykowany był jubileuszowi 35-lecia pracy pedagogicznej dyrektora Brandstaettera.

Michał Brandstätter mieszkał przy ul. prez. G. Narutowicza 68.

Działalność publicystyczna

Michał Brandstätter miał znaczący wpływ na rozwój działalności publicystycznej w Polsce. Był współpracownikiem różnorodnych czasopism, w tym „Morija”, „Miesięcznik Żydowski”, „Nowy Dziennik” oraz „Chwila”, gdzie jego artykuły przyczyniły się do życia kulturalnego społeczności.

Swoje teksty o tematyce pedagogicznej publikował również w lwowskim „Muzeum”, co świadczy o jego zaangażowaniu w edukację i rozwój intelektualny młodych ludzi.

Pełnił rolę przewodniczącego łódzkiego oddziału Towarzystwa Przyjaciół Uniwersytetu Hebrajskiego w Jerozolimie, co podkreśla jego związki z instytucjami naukowymi i wspieranie wykształcenia wśród społeczności żydowskiej.

Brandstätter był aktywnym członkiem zarządu internatu dla dzieci żydowskich oraz Fermy w Helenówku gminy Radogoszcz, która obecnie już nie istnieje. Jego praca w tych instytucjach przyczyniła się do wsparcia dzieci w trudnych czasach.

Warto również wspomnieć, że Michał Brandstätter był członkiem zarządu stowarzyszenia humanitarnego „Montefiore – B’nei B’rith”, które miało na celu niesienie pomocy potrzebującym i organizowanie działań wspierających lokalną społeczność.

Podczas wojny

W obliczu brutalnej agresji Niemiec hitlerowskich, która miała miejsce 1 września 1939 roku, Polska znalazła się w tragicznym punkcie początkowym II wojny światowej. Wkrótce po tym, 8 września, Niemcy zajęli Łódź, co miało ogromne konsekwencje dla jej mieszkańców. Michał Brandstätter, który w tym okresie pozostawał w Łodzi, został powołany do Rady Szkolnej, pełniąc ważną funkcję w lokalnej społeczności.

Jednak krótko po aresztowaniu pierwszej Rady Starszych przez okupantów, które miało miejsce w listopadzie 1939 roku, Michał zdecydował się na ucieczkę do Warszawy. Tam znalazł się w getcie, gdzie podjął pracę w Żydowskiej Samopomocy Społecznej, organizacji, która miała zaspokajać podstawowe potrzeby społeczności żydowskiej w tym trudnym czasie.

Niestety, tuż przed drugą akcją likwidacyjną w warszawskim getcie, Michał zachorował na tyfus, co jeszcze bardziej pogorszyło jego sytuację. W obliczu tragicznych wydarzeń, gdy Niemcy ponownie wkroczyli do getta, Michał został zastrzelony przed swoim domem przy ul. Ludwika Zamenhofa 56, gdzie mieszkał przez ostatnie lata swojego życia.

---

Oceń: Michał Brandstätter

---