Józef Szujski

---

Życiorys

Józef Szujski, wywodzący się z niezamożnej, lecz szlacheckiej rodziny, był nieślubnym synem Karoliny Szujskiej. Jego ojciec, Edward Langie, był powstańcem i konspiratorem, który w 1834 roku znajdował się w ukryciu w majątku rodziny Szujskich. Swoje dzieciństwo spędził pod opieką matki, częściowo w Zbyszycach, gdzie mieszkał w majątku wuja Piotra.

W 1846 roku przeniósł się z matką do Tarnowa, gdzie rozpoczął swoją edukację w gimnazjum. Jego celem było zdobycie przygotowania do pracy w austriackiej administracji. Po sześciu latach nauki, Józef podjął decyzję o kontynuowaniu edukacji w gimnazjum św. Anny w Krakowie. Po zdaniu egzaminu maturalnego zapisał się na Wydział Filozoficzny Uniwersytetu Jagiellońskiego, jednak wkrótce po rozpoczęciu nauki, prawdopodobnie pod wpływem matki, postanowił przenieść się na Wydział Prawniczy.

W końcu 1857 roku Józef zaczął uczestniczyć w spotkaniach patrioty młodzieżowych organizacji w Krakowie, które miały miejsce w pracowni rzeźbiarskiej P. Filippiego. W 1858 roku udał się na studia do Wiednia, chcąc uzyskać kwalifikację nauczycielską. Jednak po pierwszym semestrze powrócił do Krakowa; jego próby ponownego skontaktowania się z przyjaciółmi z pracowni zakończyły się nałożeniem na niego nadzoru policyjnego, co uniemożliwiło mu podjęcie pracy w administracji publicznej.

W 1861 roku poślubił Joannę Jełowicką i osiedlił się w rodzinnym majątku w Kurdwanowie. W Krakowie mieszkał również przy ulicy Krupniczej 26, w budynku należącym do Mateusza Rogowskiego, dziadka Stanisława Wyspiańskiego.

W 1867 roku Józef Szujski został wybrany do galicyjskiego Sejmu Krajowego, gdzie pełnił swoją funkcję przez trzy kadencje. Wkrótce potem został delegatem do Izby Poselskiej w austriackiej Radzie Państwa. W uznaniu jego zasług, cesarz mianował go dożywotnim członkiem Izby Panów parlamentu.

Był jednym z twórców krakowskiej szkoły historycznej, koncentrując się na badaniu historycznych przyczyn narodowych niepowodzeń Polaków. Jako jeden z aktywnych krakowskich konserwatystów, znany jako stańczyk, w latach 1865-1883 posiadał tytuł członka honorowego Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk.

Józef Szujski zmarł w wieku niespełna 48 lat. Jego miejsce wiecznego spoczynku znajduje się w cmentarzu Rakowickim w Krakowie, w rodzinnej mogile, w pasie 47.

Upamiętnienie

Józef Szujski był bliskim przyjacielem Jana Matejki, znanego malarza, który uwiecznił go na sławnym obrazie pt. Hołd Pruski, przedstawiając go w roli wychowawcy królewicza Zygmunta Augusta. Data 1 czerwca 1886 roku w Tarnowie jest szczególnie wyjątkowa, ponieważ właśnie wtedy, przed budynkiem gimnazjum, w którym Szujski pracował, odsłonięto jego pomnik.

Wśród placówek edukacyjnych, które upamiętniają jego postać, warto zwrócić uwagę na salę nr 56 w Collegium Novum Uniwersytetu Jagiellońskiego. To właśnie w tym miejscu, 6 listopada 1939 roku, miała miejsce tragiczna akcja, znana w polskiej historii jako Sonderaktion Krakau. Niemieckie władze aresztowały wielu profesorów Uniwersytetu oraz Akademii Górniczej, którzy przybyli na inaugurację roku akademickiego.

Niektóre publikacje

Józef Szujski, znany polski historyk i pisarz, pozostawił po sobie bogaty dorobek publikacyjny, obejmujący wiele dzieł z różnych okresów i rodzajów literackich. Poniżej przedstawiamy niektóre z jego znaczących prac:

• Jerzy Ossoliński. Trylogia 1616–1650 (1876),
• współautorstwo pamfletu Teka Stańczyka,
• broszura Kilka prawd z dziejów naszych. Ku rozważeniu w chwili obecnej,
• Dzieje Polski w czterech tomach (1862-6),
• Historyi polskiej treściwie opowiedzianej ksiąg dwanaście (1880),
• sztuka Halszka z Ostroga,
• Królowa Jadwiga,
• poemat dramatyczny Wallas,
• Jerzy Lubomirski,
• dramat Śmierć Władysława IV,
• Maryna Mniszchówna,
• felietony Portrety Nie-Van-Dyka,
• O fałszywej historii jako mistrzyni fałszywej polityki, PIW, Warszawa 1991, ISBN 83-06-02028-6,
• Pan Rożnowa: powieść poetycka,
• Zborowscy. Tragedya w pięciu aktach z prologiem i epilogiem (1869, wyd. Karol Wild),
• przekład Ryszarda III Williama Szekspira (1866).

Wszystkie te dzieła ukazują nie tylko talent Józefa Szuja, ale również jego głęboką wiedzę na temat historii Polski oraz znakomitą zdolność do interpretacji ważnych wydarzeń.

Wystawione na deskach teatru

Wśród znanych dzieł, na szczególną uwagę zasługuje komedia historyczna, która została wystawiona na deskach teatru. Jest to utwór noszący tytuł „Dwór królewicza Władysława”.

Omawiana komedia jest częścią większej całości, mianowicie trylogii autorstwa Jerzego Ossolińskiego, która swoją premierę miała między rokiem 1616 a 1650. U większości znawców literatury datuje się na 1876 jako wydanie tej trylogii.

---

Oceń: Józef Szujski

---