Tadeusz Klemens Rutowski to postać o bogatym dziedzictwie i znaczącej roli w polskim życiu publicznym. Urodził się 2 grudnia 1852 roku w Tarnowie, a jego życie zakończyło się tragicznie 30 marca 1918 roku w Krechowie.
Był nie tylko działaczem politycznym, ale również zdolnym dziennikarzem i publicystą. Przez lata pełnił funkcję posła na Sejm Krajowy w Lwowie, gdzie zasiadał w kilku kadencjach, w tym VI, VIII, IX oraz X. Poza tym, Rutowski był także członkiem Rady Państwa w kadencjach VII, VIII oraz IX, co świadczy o jego wpływie na politykę regionu.
Jako urzędnik Wydziału Krajowego uczestniczył w kluczowych decyzjach dotyczących administracji, a jego zaangażowanie w działalność samorządową pozostaje nie do przecenienia. W ramach jego osiągnięć należy również wymienić okres, w którym pełnił obowiązki prezydenta Lwowa, co z pewnością miało wpływ na rozwój tego miasta.
Rutowski, to również ekonomista oraz mecenas kultury, który wspierał różnorodne inicjatywy mające na celu promowanie sztuki i edukacji. Jego życie i działalność stanowią przykład zaangażowania w rozwój społeczności i kultury polskiej w czasach dynamicznych zmian społeczno-politycznych.
Życiorys
Tadeusz Rutowski pochodził z rodziny o tradycjach ziemiańsko-inteligenckich, które silnie oddziaływały na jego wychowanie w duchu romantyzmu i ducha powstańczego. Był synem Klemensa Rutowskiego oraz Karoliny z Treszkowskich. Jego edukacja trwała osiem lat w Wiedniu, gdzie uczęszczał na Politechnikę Wiedeńską, a potem studiował na Wydziale Prawa Uniwersytetu Wiedeńskiego, a od 1872 roku na Wydziale Filozoficznym tej uczelni, gdzie uzyskał tytuł doktora filozofii.
Rutowski był aktywnym dziennikarzem, współpracującym z takimi gazetami jak „Ekonomista Polski”, „Gazeta Narodowa”, „Muzeum”, „Nowa Reforma”, „Przełom” oraz „Słowo Polskie”. W swoich artykułach zwracał uwagę na konieczność uprzemysłowienia zaboru austriackiego i propagował ideę pracy u podstaw. Swoją działalność w Sejmie Krajowym związał z centrem demokratycznym, gdzie walczył o reformy gospodarcze oraz postęp społeczeństwa. W austriackim parlamencie pełnił rolę przeciwnika ugodowej polityki Koła Polskiego, kontrolowanego przez konserwatystów, w latach 1888-1901.
Był również jednym z współzałożycieli i autorem statutu Polskiego Stronnictwa Demokratycznego. Po 1904 roku, po śmierci Tadeusza Romanowicza, stał się jednym z liderów tego ugrupowania, współdziałając z Janem Rotterem. W latach 1905-1917 pełnił funkcję wiceprezydenta Lwowa, skupiając się na rozwoju przestrzennym oraz infrastrukturze szybko rosnącego miasta. W 1906 roku zainicjował powstanie Towarzystwa Miłośników Przeszłości Lwowa, obejmując stanowisko zastępcy prezesa.
W trudnym okresie okupacji rosyjskiej, trwającej od 3 września 1914 do 22 czerwca 1915, kierował miastem jako prezydent Lwowa, czyniąc wszystko, co w jego mocy, aby zapewnić mieszkańcom normalne warunki życia. W tej kabalistyce, wycofujący się Rosjanie internowali nie tylko Rutowskiego, ale także ponad 40 obywateli Lwowa, tworząc pełne stresu okoliczności. Zwolniono go w styczniu 1917 roku, przed rewolucją lutową, a przez neutralną Szwecję i Wiedeń powrócił do Lwowa 1 lutego, witany z radością przez lokalną społeczność. Po powrocie, zaczął piastować zarząd komisaryczny miasta od 11 lutego 1917 roku.
Jego wkład w życie kulturalne w Lwowie jest niezatarżliwy – był mecenasem sztuki, kolekcjonerem oraz redaktorem naczelnym miesięcznika „Sztuka”. Podjął inicjatywę powołania Miejskiej Galerii Obrazów, a jego działalność znacząco wpłynęła na rozwój życia kulturalnego regionu i inspirowanie patriotycznych uczuć wśród Polaków. Od 1893 roku był honorowym członkiem Towarzystwa Muzeum Narodowego Polskiego w Rapperswilu.
Do kwietnia 1917 roku przeszedł dwa ataki apopleksji. Jego życie zakończyło się nagle podczas wizyty u córki Stankowej w Krechowie, a pochowany został na Cmentarzu Łyczakowskim we Lwowie. Tadeusz Rutowski był żonaty z Jadwigą Bogdańską, z którą miał córkę, po mężu Stanek, oraz syna Andrzeja (1886–1940), który stał się ofiarą zbrodni katyńskiej.
Upamiętnienie
W pierwszych dniach listopada 1915 roku we Lwowie miała miejsce szczególna uroczystość, znana jako „Dzień Rutowskiego”. W ramach obchodów dokonano znaczącej zmiany – przemianowano ulicę Teatralną na ulicę Tadeusza Rutowskiego.
W kwietniu 1916 roku, z inicjatywy Naczelnego Komitetu Narodowego, przyznano „Medal Tadeuszowi Rutowskiemu Obrońcy i Opiekunowi Lwowa 3 IX 1914 – 22 VI 1915. NKN”. Medal ten został zaprojektowany przez artystę Jana Raszkę, będąc hołdem dla zasług Rutowskiego w obronie Lwowa.
Odznaczenie
Wyróżnienia przyznawane za szczególne zasługi są jednym z ważniejszych elementów uznania w historii. Tadeusz Rutowski otrzymał prestiżowe nagrody za swoje osiągnięcia.
- Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Franciszka Józefa, 1917, Austria.
Bibliografia, linki
W skład literatury dotyczącej Tadeusza Rutowskiego wchodzą różnorodne publikacje, które w sposób szczególny podkreślają jego wkład w historię oraz kulturę galicyjską. Oto kilka kluczowych pozycji:
- Henryka Kramarz, Tadeusz Rutowski. Portret pozytywisty i demokraty galicyjskiego. Kraków 2001, Wydawnictwo Naukowe Akademii Pedagogicznej, ISBN 9239-6025, ISBN 83-7271-097-X – dostępna jest również wersja elektroniczna.
- Recenzja książki Henryki Kramarz zatytułowanej O Tadeuszu Rutowskim (1852-1918) dostępna na stronie wsp.krakow.pl. Artykuł ten został zarchiwizowany pod adresem wskazanym w dacie 2002-03-08.
- W roku 1916 ukazała się również publikacja w Kalendarzu powszechnym galicyjskim.
- Rękopisy oraz publikacje Tadeusza Rutowskiego znaleźć można w zasobach biblioteki Polona.
- Na końcu warto wspomnieć o książce Burmistrzowie, prezydenci i merowie Lwowa, która również odnosi się do jego działalności.
| Księstwo halicko-wołyńskie (do 1349) |
|
|---|---|
| Rzeczpospolita Obojga Narodów (1349–1772) |
|
| Monarchia Habsburgów, Cesarstwo Austrii, Austro-Węgry (1772–1918) |
|
| II Rzeczpospolita (1918–1939) |
|
| II wojna światowa (1939-1944) |
|
| USRR (1944-1991) |
|
| Ukraina (od 1991) |
|
Przypisy
- Księga Cmentarna Polskiego Cmentarza Wojennego: Katyń. Rada Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa, 2000 r. s. 542. [dostęp 12.08.2014 r.]
- Henryka Kramarz, Tadeusz Rutowski. Portret pozytywisty i demokraty galicyjskiego. Kraków 2001 r. Wydawnictwo Naukowe Akademii Pedagogicznej, s. 125-129.
- Henryka Kramarz, Tadeusz Rutowski. Portret pozytywisty i demokraty galicyjskiego. Kraków 2001 r. Wydawnictwo Naukowe Akademii Pedagogicznej, s. 80-82.
- Józef Białynia Chołodecki: Cmenterze Lwowa. W: Marian Weber: Opieka nad grobami bohaterów w Wschodniej Małopolsce. Lwów: Polskie Towarzystwo Opieki nad Grobami Bohaterów, 1929 r. s. 11.
- Zgon prezydenta miasta Lwowa. „Nowości Illustrowane”. Nr 14, s. 9, 6.04.1918 r.
- Kronika. „Gazeta Lwowska”, s. 4, Nr 79 z 6.04.1917 r.
- N.K.N. – obrońcy i opiekunowi Lwowa. „Nowości Illustrowane”. Nr 17, s. 2, 10, 22.04.1916 r.
- a b „Dzień Rutowskiego” we Lwowie. „Nowości Illustrowane”. Nr 47, s. 6-7, 20.11.1915 r.
- Miłośnicy przeszłości Lwowa. „Nowości Illustrowane”. Nr 44, s. 18, 3.11.1906 r.
- Sprawozdanie z Zarządu Muzeum Narodowego Polskiego w Rapperswilu. 1909 r. 40, s. 11.
- Hof- und Staatshandbuch der Österreichisch-Ungarischen Monarchie. Wiedeń: 1818 r. s. 163.
Pozostali ludzie w kategorii "Polityka i administracja":
Maksymilian Biennenstock | Gwidon Wójcik | Józef Cyrankiewicz | Bronisław Kuśnierz | Agnieszka Kłopotek | Janusz Różycki (wojewoda) | Tadeusz Malawski | Grzegorz Kozioł | Jakub Prawin | Emil Haecker | Eustachy Stanisław Sanguszko | Andrzej Benesz | Ignacy Schiper | Oswald Bartmański | Roman Ciepiela | Mariusz Wesołowski | Arnold Rappaport | Janusz Choiński | Jakub Kwaśny | Dorota KłuszyńskaOceń: Tadeusz Rutowski