Stanisław Ignacy Sowiźrał, znany również pod pseudonimami „Szosa” oraz „Sosna”, był postacią o znaczącym wkładzie w historię Polski. Urodził się 30 marca 1895 roku w Tarnowie, a swoje życie zakończył tragicznie 20 czerwca 1942 roku w KL Auschwitz.
Jako major intendent Wojska Polskiego, Sowiźrał był odpowiedzialny za ważne aspekty logistyczne armii. Co więcej, to właśnie on był założycielem oraz pierwszym komendantem Obwodu SZP-ZWZ (Służba Zwycięstwu Polski - Związek Walki Zbrojnej) w Tarnowie, co czyni go postacią kluczową w ruchu oporu podczas II wojny światowej.
W obozie Auschwitz otrzymał numer 23387, gdzie poniósł cierpienie i ostatecznie stracił życie w dramatycznych okolicznościach. jego historia jest przykładem determinacji oraz poświęcenia w walce o wolność i niezależność Polski.
Życiorys
Stanisław Ignacy Sowiźrał przyszedł na świat 30 marca 1895 roku w Tarnowie. W swojej młodzieńczej karierze, brał aktywny udział w walkach podczas I wojny światowej, odznaczając się służbą w 1 pułku piechoty Legionów Polskich.
1 lipca 1920 roku, Sowiźrał został zameldowany w Poznaniu, gdzie zamieszkał na ul. Górnej Wildzie 84. 15 października 1921 roku, powrócił do Poznania z Warszawy, a 6 maja 1922 roku, zameldował się na ul. Gen. Kosińskiego 1. W tymże roku, został zdemobilizowany jako oficer rezerwy. Sowiźrał otrzymał później przydział do Szefostwa Intendentury Dowództwa Okręgu Korpusu Nr VII w Poznaniu.
Jego służba w wojsku trwała do marca 1929 roku, kiedy to pracował w Rejonowym Zakładzie Żywnościowym w Poznaniu. Następnie, przeniósł się do Składnicy Materiału Intendenckiego w tym mieście. Z dniem 15 sierpnia 1933 roku został przeniesiony do korpusu oficerów intendentów. Po 1935 roku, zajął miejsce majora Stefana Migdała na stanowisku zarządcy Składnicy Materiału Intendenckiego Nr 7 w Poznaniu. W dniu 19 marca 1938 roku, awansował na stopień majora, zyskując 7. lokatę w korpusie oficerów intendentów.
W obliczu napaści Niemiec na Polskę, Sowiźrał aktywnie uczestniczył w walkach o Kutno we wrześniu 1939 roku. Po tych wydarzeniach, w październiku 1939 roku, wrócił do rodzinnego Tarnowa i zaangażował się w działalność konspiracyjną. Został organizatorem oraz pierwszym komendantem Obwodu SZP-ZWZ w Tarnowie.
5 października 1940 roku, udało mu się uniknąć aresztowania przez Gestapo, gdyż zdołał uciec z domu przez okno, zabierając ze sobą syna, Władysława Sowiźrała. W trakcie wojny, syn zyskał nowe dane osobowe, przyjmując nazwisko Tadeusz Sobolewicz, które nosił aż do swojej śmierci. Po tym zdarzeniu, Stanisław udał się do Częstochowy, gdzie kontynuował działalność aż do jego aresztowania przez Niemców.
20 lutego 1942 roku, Sowiźrał został umieszczony w niemieckim obozie koncentracyjnym Auschwitz. Niestety, stan jego zdrowia uległ pogorszeniu, co skutkowało tym, że jako osoba nieprzydatna do pracy, 20 czerwca 1942 roku, stracił życie w komorze gazowej. W obozie funkcjonował pod fałszywym nazwiskiem Sobolewicz.
Rodzina
Stanisław był związany małżeństwem z Anną Laskową, która przyszła na świat 12 marca 1904 roku w Tarnowie. Para doczekała się dwóch synów: Władysława Józefa, urodzonego 26 marca 1925 roku w Poznaniu, oraz Bogusława Jakuba, który przyszedł na świat 11 kwietnia 1927 roku, również w Poznaniu.
Niestety, żona Stanisława, Anna Ludgarda, została aresztowana po tym, jak jej mąż oraz syn opuścili Tarnów. Spędziła niespełna rok w tarnowskim więzieniu, a 10 września 1941 roku trafiła do obozu koncentracyjnego Ravensbrück, gdzie przebywała aż do momentu wyzwolenia.
Władysław Józef, znany także jako Tadeusz Sobolewicz, po wyzwoleniu z obozu kontynuował swoją edukację i ukończył studia aktorskie. W swojej karierze artystycznej występował na scenach teatrach Śląska, Zagłębia Dąbrowskiego oraz Krakowa. Zyskał uznanie także jako autor wspomnień zatytułowanych „Wytrzymałem, więc jestem” oraz „Mieć kogoś”.
Upamiętnienie
W 1995 roku w tarnowskim kościele oo. misjonarzy, poświęconym Świętej Rodzinie, miała miejsce szczególna uroczystość. Odsłonięto tablicę, która ma na celu upamiętnienie Stanisława Sowiźrała.
Ordery i odznaczenia
Stanisław Ignacy Sowiźrał był osobą, której działalność została doceniona poprzez różne odznaczenia, przyznawane za znaczący wkład w rozwój kraju oraz działalność społeczną.
- Krzyż Niepodległości – 9 listopada 1931, przyznany „za pracę w dziele odzyskania niepodległości”,
- Złoty Krzyż Zasługi – 1938, otrzymany „za zasługi na polu pracy społecznej”,
- Srebrny Krzyż Zasługi.
Przypisy
- a b c d Kartoteka ewidencji ludności 1870–1931. Archiwum Państwowe w Poznaniu. [dostęp 30.09.2022 r.]
- a b Tarnów - tablica poświęcona pamięci Stanisława Sowiźrała - Sobolewicza. Miejsca pamięci narodowej. [dostęp 30.09.2022 r.]
- a b c d Kartoteka personalno-odznaczeniowa. Wojskowe Biuro Historyczne. [dostęp 30.09.2022 r.]
- Padnij – powstań!. Instytut Gość Media. [dostęp 30.09.2022 r.]
- Informacja o więźniach. Państwowe Muzeum Auschwitz-Birkenau. [dostęp 30.09.2022 r.]
- Program „Straty osobowe i ofiary represji pod okupacją niemiecką”. Fundacja „Polsko-Niemieckie Pojednanie”. [dostęp 30.09.2022 r.]
- Zmarł Tadeusz Sobolewicz, były więzień niemieckich obozów. TVP3 Kraków. [dostęp 30.09.2022 r.]
- Rybka i Stepan 2021 ↓, s. 479.
- Rybka i Stepan 2006 ↓, s. 337.
- Rybka i Stepan 2006 ↓, s. 337, 881.
- Dz. Pers. MSWojsk. Nr 10 z 15 września 1933, s. 178.
- Dz. Pers. MSWojsk. Nr 5 z 11 kwietnia 1933, s. 103.
- Dz. Pers. MSWojsk. Nr 5 z 3 sierpnia 1931, s. 276.
- Rocznik Oficerski 1932 ↓, s. 373, 864.
- Rocznik Oficerski 1928 ↓, s. 776, 795.
- Druga lista 1922 ↓, s. 8.
- Dz. Pers. MSWojsk. Nr 3 z 11 listopada 1938, s. 26.
Pozostali ludzie w kategorii "Wojsko i służby mundurowe":
Józef Bem | Tadeusz Klimecki | Jan Schaitter | Jerzy Koziołkowski | Aureli Serda-Teodorski | Józefat Janowski | Tadeusz Machalski (1881–1943) | Gwido Kawiński | Józef Szerwiński | Wilhelm Tippe | Wacław Dąbrowski (oficer) | Emil Prochaska | Franciszek Iwański | Józef Pecka | Władysław Sak | Franciszek Latinik | Kazimierz Kosiba | Jan Kolanowski | Władysław Mróz (generał) | Tadeusz KuzioraOceń: Stanisław Ignacy Sowiźrał