Władysław Sak

Wojsko i służby mundurowe

Władysław Sak, powszechnie znany pod pseudonimem „Jan Sokół”, to postać niezwykle ważna w historii Polski. Urodził się 21 grudnia 1896 roku w Tarnowie, a swoją drogę życiową zakończył 8 lipca 1982 roku, także w rodzinnym mieście.

Był on chorążym w Wojsku Polskim, a jego działalność obejmowała obszary związane z niepodległością kraju. W uznaniu za swoje zasługi, otrzymał Order Virtuti Militari, co stanowi najwyższe odznaczenie wojskowe w Polsce.

Życiorys

Władysław Sak przyszedł na świat 21 grudnia 1896 roku w Tarnowie, w rodzinie Stanisława oraz Marii z domu Prząda. Jego ojciec pracował jako kolejarz. W 1913 roku zakończył naukę w czterech klasach c. k. Gimnazjum I w Tarnowie. Już w 1912 roku związał się z Związkiem Strzeleckim w Tarnowie, przyjmując pseudonim „Jan Sokół”.

W sierpniu 1914 roku, razem z tarnowską kompanią, udał się do Krakowa. Tam, 16 sierpnia, został wcielony do 16. kompanii 2 pułku piechoty. Na początku 1915 roku, pułk ten został wysłany na front w okolicach Marmaro-Sziget. W wyniku nieszczęśliwego wypadku, 17 marca 1915 roku, Władysław zwichnął nogę i został skierowany do szpitala w Segedynie. Po powrocie do zdrowia, znów wstąpił w szeregi Legionów, a jego nowym przydziałem stał się 3. oddział karabinów maszynowych 4 pułku piechoty. Już 31 lipca 1915 roku doświadczył rany w ramię podczas bitwy pod Jastkowem. Po dłuższym okresie w szpitalu, przebywał w domu rekonwalescentów w Kamieńsku.

W tym samym roku Władysław Sak awansował trzykrotnie, obejmując kolejno stopnie: starszego legionisty 11 czerwca, kaprala 11 listopada i plutonowego 21 grudnia. Uczestniczył w bitwie pod Kostiuchnówką, gdzie 6 lipca 1916 roku, osłaniał odwrót III batalionu 4 pułku piechoty pod Optową. Pech chciał, że po długiej walce, został otoczony i wzięty do niewoli przez Rosjan, z którego to wydarzenia wynikały wspomnienia jego towarzyszy, że został zakuty bagnetami.

19 lutego 1918, po powrocie z niewoli, został internowany przez Austriaków w Witkowicach. 17 kwietnia tego samego roku przyjęto go do armii austro-węgierskiej. W listopadzie 1918 roku, po zakończeniu I wojny światowej, wstąpił do formującego się Wojska Polskiego, a jego dalszy los wiązał się z 20 pułkiem piechoty, gdzie brał udział w walkach z Ukraińcami oraz w wojnie polsko-bolszewickiej.

Po zakończeniu konfliktów zbrojnych, Władysław Sak pozostał w armii. W styczniu 1922 roku został przeniesiony do 39 pułku piechoty w Jarosławiu, gdzie awansował na starszego sierżanta, a po 1931 roku na chorążego. W dniu 27 lutego 1925 roku przeszedł do Korpusu Ochrony Pogranicza, gdzie kolejno służył w 14 batalionie granicznym w Borszczowie, 25 batalionie odwodowym w Czortkowie oraz w batalionie KOP „Berezwecz” w Berezweczu. W 1934 roku uzupełnił swoje wykształcenie na poziomie klasy szóstej gimnazjum w Czortkowie.

W 1937 roku odznaczono go Krzyżem Srebrnym Orderu Virtuti Militari za postawę pod Optową. Na początku marca 1939 roku pełnił rolę dowódcy plutonu w szkolnej kompanii karabinów maszynowych batalionu KOP „Berezwecz”. W trakcie kampanii wrześniowej walczył jako dowódca plutonu przeciwpancernego w składzie Armii „Kraków”. Po kapitulacji pod Tomaszowem Lubelskim zdołał uniknąć niewoli.

Niestety, w trakcie prób ucieczki do Generalnego Gubernatorstwa, został aresztowany przez NKWD w Łapach i skazany na pięć lat łagrów. Po podpisaniu układu Sikorski-Majski, wstąpił do Armii gen. Andersa, otrzymując przydział do 14 wileńskiego batalionu strzelców, biorąc udział w bitwie o Monte Cassino.

Po wojnie, w 1947 roku, Zdemobilizowany wrócił do Polski, gdzie stał się ofiarą prześladowań ze strony tarnowskiego Urzędu Bezpieczeństwa. Pracował jako robotnik magazynowy. Zmarł 8 lipca 1982 roku w Tarnowie, a jego życie zakończyło się w spokoju na Starym Cmentarzu.

Władysław Sak był żonaty z Heleną Młodzińską, z którą doczekał się syna Jerzego, który przyszedł na świat 23 lipca 1926 roku, oraz córki Haliny, urodzonej 6 listopada 1930 roku.

Ordery i odznaczenia

Władysław Sak został uhonorowany wieloma znaczącymi odznaczeniami za swoje zasługi. Poniżej przedstawiamy listę jego odznaczeń, które świadczą o jego zaangażowaniu i poświęceniu w obronie ojczyzny.

  • Krzyż Srebrny Orderu Wojskowego Virtuti Militari nr 6287 – 17 maja 1922,
  • Krzyż Niepodległości – 7 lipca 1931 „za pracę w dziele odzyskania niepodległości”,
  • Brązowy Krzyż Zasługi,
  • Medal Pamiątkowy za Wojnę 1918–1921,
  • Medal Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości,
  • Odznaka za Rany i Kontuzje z jedną gwiazdką,
  • Krzyż Legionowy,
  • Swastyka 4 Pułku Piechoty Legionów Polskich,
  • Krzyż Pamiątkowy Monte Cassino nr 16712.

Przypisy

  1. 14 Wileński Batalion Strzelców "Żbików". Krzyż Monte Cassino. [dostęp 03.02.2023 r.]
  2. Rybka i Stepan 2006 ↓, s. 928.
  3. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 2 z 11.11.1937 r., s. 56, sprostowanie.
  4. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 8 z 11.11.1931 r., s. 374.
  5. M.P. z 1931 r. nr 156, poz. 227.
  6. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 2 z 6.01.1923 r., s. 18, jako ś.p. plut. LP Sak Jan.
  7. Sprawozdanie 1913 ↓, s. 62.
  8. Sprawozdanie 1910 ↓, s. 87.
  9. VII Lista strat 1916 ↓, s. 19.
  10. III Lista strat 1915 ↓, s. 27.
  11. Kolekcja ↓, s. 1 foto.
  12. Kolekcja ↓, s. 2.
  13. Kolekcja ↓, s. 3.
  14. Kolekcja ↓, s. 4.
  15. Kolekcja ↓, s. 11.
  16. Kolekcja ↓, s. 1.
  17. a b c Kolekcja ↓, s. 2.
  18. a b c Kolekcja ↓, s. 3.
  19. a b c Kolekcja ↓, s. 4.
  20. a b c Kolekcja ↓, s. 11.
  21. a b c d e f g h Polak (red.) 1993 ↓, s. 186.
  22. Kolekcja ↓, s. 1, 4, 11.

Oceń: Władysław Sak

★★★★★
Średnia ocena:4.58 Liczba ocen:7